Pozycja społeczna (status społeczny) – to wyróżnione i nazwane w danej kulturze typowe miejsce w społeczeństwie, które może zajmować wiele osób, np. zawód (Sztompka 2004: 110).
Innymi słowy jest to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. W każdej zbiorowości człowiek zajmuje jakąś pozycję, np. w rodzinie pozycję ojca, matki lub dziecka, w pracy sprzedawcy, kierownika działu, prawnika, lekarza, socjologa, pielęgniarki itd. To ile takich pozycji zajmuje zależy od tego do ilu zbiorowości należy.
Pozycje można podzielić na dwa rodzaje: przypisane i osiągane. Pierwsze z nich, pozycje przypisane, wynikają z urodzenia i zainteresowany nie ma na nie wpływu. Do takich pozycji we współczesnym społeczeństwie należy: pozycja kobiety lub mężczyzny, pozycja dziecka lub starca, czyli pozycje wynikające z biologii. Niegdyś można było mówić o pozycji chłopa, mieszczanina, szlachcica itp.
Natomiast pozycje osiągane to takie, które zdobywa się samodzielnie w trakcie życia. Również i one mogą być narzucone z zewnątrz, jak choćby pozycja więźnia, jednak tutaj jednostka ma pewien wpływ na zajęcie takiej a nie innej pozycji społecznej. Może je także dobierać w taki sposób, aby „pasowały” do siebie (Szacka 2008: 149-150).
W książce Siedem wymiarów kultury autorzy definiują status osiągany jako przyznawany ludziom, na podstawie ich osiągnięć, mający związek z tym „co się robi”, natomiast status przypisany przyznaje się ludziom, ze względu na wiek, przynależność klasową, płeć, wykształcenie, jest związany z tym „kim się jest” (por. Trompenaars, Hampden-Turner 2002: 126). Status przypisany odzwierciedla wewnętrzną wartość aktora, a status osiągany jego ostatnie, najnowsze osiągnięcia (por. tamże: 143).
W kulturach, gdzie liczy się status osiągnięty: „1. Używa się tytułów jedynie wtedy, gdy wiążą się one z wiedzą potrzebną przy wykonywaniu danego zadania. 2. Szacunek dla osób stojących wyżej w hierarchii wynika z tego, jak efektywnie wykonują swoją pracę i jak przydaje się ich wiedza. 3. Wśród wyższego kierownictwa spotyka się osoby w różnym wieku i różnej płci, które wykazały się osiągnięciami w konkretnej pracy” (tamże: 144).
Natomiast w kulturach gdzie liczy się status przypisany: „1. Tytułami posługuje się na co dzień, szczególnie jeśli dzięki temu łatwiejsze jest określenie statusu w organizacji. 2. Szacunek dla osób stojących wyżej w hierarchii jest postrzegany jako miara oddania organizacji realizowanym przez nią zasadom. 3. Wśród wyższego kierownictwa przeważają mężczyźni w średnim wieku, posiadający odpowiednie pochodzenie, wykształcenie (…)” (tamże).
Z pozycją społeczną jest związany wyznacznik jej zachowania, czyli zbiór dopuszczalnych i wymaganych zachowań od osoby zajmującej określoną pozycję społeczną. W socjologii mówi się tutaj o roli społecznej przypisanej do określonej pozycji.
BIBLIOGRAFIA:
- Szacka, Barbara. 2008. Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
- Sztompka, Piotr. 2004. Socjologia. Kraków: Wydawnictwo Znak.
- Trompenaars, Fons, Charles Hampden-Turner. 2002. Siedem wymiarów kultury. Kraków: Oficyna Ekonomiczna.
