Obserwacja uczestnicząca i wskazówki praktyczne przy rejestrowaniu obserwacji
Czym jest obserwacja uczestnicząca
Obserwacja uczestnicząca – metoda zbierania danych, wykorzystywana w badaniach terenowych. Badacz staje się członkiem grupy którą chce badać, przejmuje jej perspektywę, poznaje zwyczaje, nawyki, język członków grupy (por. Frankfort-Nachmias 2001: 300);
Obserwacja uczestnicząca jest metodą dość trudną i czasochłonną. Aby sprostać jej wymogom trzeba być osobą spostrzegawczą, o dobrej pamięci (ponieważ nie zawsze można notować, a przy obserwacji niejawnej jest to nawet niebezpieczne).
Rodzaje obserwacji uczestniczącej
Rodzaje obserwacji uczestniczącej:
- Obserwacja niejawna – nazywana „w pełni uczestniczącą”(Frankfort-Nachmias 2001: 300). Polega na tym, iż badacz nie ujawnia swojej prawdziwej tożsamości i celu w jakim przybył, udaje członka grupy. Jest uzasadniona, gdy nie można w inny sposób uzyskać zgody na obserwację. Wiąże się z pewnymi trudnościami i zagrożeniami, m.in. nie można na miejscu notować spostrzeżeń, istnieje obawa utożsamiania się z badaną grupą.
- Obserwacja jawna – badacz nie ukrywa w jakim celu przybył do grupy. Bierze udział w jej codziennych zajęciach, angażuje się w jej pracę, stara się nawiązać bliskie stosunki z członkami grupy. Należy liczyć się z tym, że badacz nie będzie przez wszystkich miło przyjmowany, a nawet mogą występować osoby zachowujące się wrogo wobec badacza.
Wskazówki praktyczne
- Notuj jak najwięcej, również to, co nie wydaje Ci się zbyt istotne, bowiem te dane mogą okazać się ważne później dla Twojej analizy.
- Notuj kto, co powiedział i w jakim kontekście, jeśli nie znasz nazwiska osoby nadaj jej jakiś przydomek.
- Notuj fakty, ale także to co wydaje Ci się, że zaobserwowałeś, spróbuj to później zweryfikować.
- Po każdym dniu obserwacji sporządzaj raport, według przygotowanego wcześniej formularza, staraj się przypomnieć sobie jak najwięcej szczegółów z badanego dnia, notuj, nie licz, że po prostu wszystko zapamiętasz (to co pamiętasz dziś, możesz zapomnieć za tydzień, lub pomylić okoliczności w jakich się to wydarzyło).
- Ważna jest obserwacja nie tylko ludzi i ich zachowań. Zwróć uwagę na ich strój, symbolikę, miejsce w jakim przebywają, przedmioty jakie mają dla nich znaczenie, interakcje w jakie ze sobą wchodzą, kto z kim i gdzie (np. jeśli w grupie występują osoby o zróżnicowanym wieku, jest prawdopodobne, że starsi będą się trzymać ze starszymi, a młodzi z młodymi, osoby o wyższym statusie w grupie z osobami o podobnym statusie) itp.
- Czasem niewskazane jest notowanie na miejscu obserwacji, staraj się wtedy jak najwięcej zapamiętać, sporządź sobie szkic np. podczas przerwy, wizyty w toalecie, aby potem w domu móc go rozbudować i pogłębić.
Bibliografia
- Babbie, E. 2007. Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Frankfort-Nachmias, Chava. 2001. Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań : Wydawnictwo Zysk i S-ka.
- Giddens, A. 2004. Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
