Przedstawianie punktu widzenia nie tylko polityków, ale i naukowców, właściwa edukacja i pielęgnowanie humanistycznych wartości to sposoby przeciwdziałania globalnym zagrożeniom – przekonywali w czwartek uczestnicy debaty zorganizowanej przez PAN i Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.
Konferencja przygotowana przez Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” przy Prezydium PAN oraz BBN była podsumowaniem projektu badawczego „Zagrożenia globalne barierami rozwoju”, rozpoczętego w 2012 r.
„Wiele osób patrzy na problematykę zagrożeń z polskiej perspektywy, co nie było sednem przedsięwzięcia. Nie wyartykułowaliśmy interesu narodowego” – powiedział przewodniczący komitetu „Polska 2000 Plus”, współautor raportu prof. Michał Kleiber. Przedstawiając raport, jego drugi współautor prof. Jerzy Kleer mówił m.in. o braku światowego ładu; napięciach powodowanych przez wolny rynek i globalizację, która wymusza „identyczne zasady gry dla wszystkich państw”, choć te są niejednakowo rozwinięte; globalnym ociepleniu, a także o braku zaufania między społeczeństwem i państwem, pracodawcami i pracobiorcami oraz między jednostkami.
Prof. Bolesław Balcerowicz, emerytowany generał, obecnie wykładowca UW ocenił, że „wartością podlegającą szczególnej ochronie jest pokój” – termin wyparty przez „bezpieczeństwo”.
Odniósł się też do tezy o malejącym znaczeniu państw. Zdaniem Balcerowicza należy rozważyć, czy ich rola się zmniejsza czy zmienia wobec przejmowania wielu zadań, np. organizacji międzynarodowych imprez sportowych przez organizacje pozapaństwowe. Według niego o wciąż dużej roli państw – rozumianych jako terytorium, ludność i władze zapewniające bezpieczeństwo – świadczy problem tych państw, które nie sprostały swoim zadaniom i są określane jako upadłe.
Balcerowicz zwrócił też uwagę na militarny wymiar globalizacji, przejawiający się w obecności wojskowej poza własnym terytorium i tezie o konieczności zwalczania zagrożeń tam, gdzie się pojawiają.
„Globalizacja przyjmuje formę wspólnie prowadzonych interwencji nazywanych operacjami stabilizacyjnymi” – powiedział. Dodał, że jednym z przejawów tej globalizacji był udział Polski w wojnach w Jugosławii, Iraku i Afganistanie. Prof. Maria Szyszkowska z UW za ważną przyczynę braku zaufania w społeczeństwie uznała postępującą specjalizację naukowców i brak podejścia interdyscyplinarnego oraz „niewłaściwą edukację, która nie przystaje do obecnego świata”. „System boloński bez zastrzeżeń przyjęty w Polsce edukację zbiurokratyzował, sformalizował, jego skutki są bardzo niepokojące. Człowiek został zdeprecjonowany i jest postrzegany jako kapitał ludzki” – mówiła.
Jako sposoby niwelowania zagrożeń wskazała wprowadzanie do edukacji wartości – wyrabianie poczucia, że jednostka jest częścią ludzkości, a nie tylko narodu; odejście od europocentryzmu, propagowanie pacyfizmu i tolerancji.
„Od lat krytykuję polski system edukacji za fragmentaryzację” – powiedział prof. Kleer. Podkreślił, że by zażegnać zagrożenia, trzeba krzewić zaufanie i wartości, wymaga to jednak „odrzucenia konfrontacyjnej koncepcji stosunków między państwami” i zdobycia się na promocję tolerancyjności i solidarności. „To teoria nie nowa, ma 15 lat, ale nie ma siły przebicia, bo jest sprzeczna z neoliberalnym modelem ekonomicznym” – powiedział Kleer.
„Nie zapominajmy o wartościach, bo jest tendencja, by je odsuwać” – zgodził się wiceszef BBN Zbigniew Włosowicz. Zauważył, że „debata nad bezpieczeństwem narodowym jest czymś stosunkowo młodym w naszych realiach”, a studia na tym kierunku cieszą się popularnością. Wezwał, by wykorzystać to zainteresowanie i gotowość młodych ludzi do pracy na rzecz bezpieczeństwa narodowego.
Projekt „zagrożenia globalne barierami rozwoju” miał za zadanie opis specyfiki współczesnych zagrożeń. Raport z prac uwzględnia takie zagrożenia jak sprzeczności miedzy procesami globalizacyjnymi a interesami państw narodowych, nierównomierne tempo przyswajania zmian przez różne grupy społeczne i trudności w przystosowaniu się do zachodzących zmian.
Autorzy wskazali także na kryzysy polityczno-ustrojowe, kryzysy ekonomiczne i ich związek z kapitalizmem; rosnące poczucie braku bezpieczeństwa, różnice w podziale dochodów, marnotrawstwo zasobów, niszczenie środowiska i zmiany klimatu; wzrost liczby ludności na świecie, migracje, rywalizację potęg społeczno-gospodarczych i skutki powstawania megamiast. Raport zawiera także rekomendacje dot. przeciwdziałania tym zagrożeniom w skali krajowej i międzynarodowej.
