Zygmunt Bauman
Nowoczesność i Zagłada
Nowoczesność i Zagłada Zygmunta Baumana została uhonorowana Europejską Nagrodą Amalfi i prestiżową Nagrodą im. Theodora W. Adorna. Stanowi jeden z donośniejszych głosów w sprawie Holokaustu. Bauman próbuje w niej odpowiedzieć na pytanie, dlaczego doszło do zbrodni na masową skalę, w nowoczesnych, zdawać by się mogło, cywilizowanych czasach.
Twierdzi przy tym, że systemy totalitarne są dość naturalnym produktem społeczeństwa opartego na logicznych, racjonalnych przesłankach. Wszystko to może stanowić przestrogę dla współczesnego człowieka, uwikłanego w różnego rodzaju układy, mające przecież zapewnić mu bezpieczeństwo i ochronę.
Bauman w swojej pracy Nowoczesność i Zagłada zauważa, że Zagłada nie była udziałem tylko Żydów, choć teraz jest w ten sposób coraz częściej traktowana, „Zagładę definiuje się często jako odrębny temat należący do historii narodu żydowskiego” (Bauman 2009: 11).
Autor stawia tezę, że za Zagładą nie stały siły zła, ani jej sprawcy nie byli wcieleniem diabła. Otóż „Zagładę obmyślano i przeprowadzono w naszym nowoczesnym racjonalnym społeczeństwie, w zaawansowanym stadium jego cywilizacyjnego rozwoju, w szczytowej fazie rozkwitu naszej kultury i dlatego Zagłada jest problemem tego społeczeństwa, tej cywilizacji i tej kultury. Uśmierzanie pamięci historycznej (…) jest z tego właśnie powodu czymś więcej niż tylko przejawem lekceważenia, uwłaczającym ofiarom ludobójstwa. Jest ono także oznaką groźnej i potencjalnie samobójczej ślepoty” (tamże: 13).
Tymczasem współczesny świat próbuje zapomnieć o tym co się wydarzyło i czyni to na dwa sposoby:
- specjalizując gałęzie wiedzy zajmujące się tą problematyką, zakłócając całościowy odbiór,
- retuszując obraz Zagłady, wspomina się o niej tylko przy okazji rocznicy ważnych wydarzeń.Zagłada była wynikiem spotkania się czynników jak najbardziej zwyczajnych i powszechnych, i bardzo prawdopodobne jest że dzisiejszy świat nadal jest do niej zdolny. Dlatego może dziwić fakt, że również współczesna socjologia lekceważy problematykę Zagłady.
