Tożsamość to „(…) cechy wyróżniające jednostki lub grupy, określające, kim lub czym jest ta jednostka lub grupa i co ma dla nich znaczenie. Najważniejszymi źródłami tożsamości są płeć, orientacja seksualna, narodowość lub etniczność i przynależność klasowa. Ważnym czynnikiem tożsamości jednostki jest jej imię i nazwisko; nazewnictwo ma też duże znaczenie dla tożsamości grupowej” (Giddens 2004: 736).
Jak widać z powyższej definicji wyróżnić można tożsamość indywidualną (osobistą) przysługującą każdej konkretnej osobie, a także tożsamość grupową (zbiorową) przysługującą grupie, a więc poczucie wspólnoty z innymi podobnymi pod jakimś względem osobami, której towarzyszy świadomość odrębności od innych.
Jak zauważa Szacka (2008: 154) dla socjologa jest interesująca nie tyle tożsamość osobista (czyli to, że jednostka widzi siebie jako osobę niepowtarzalną), ile tożsamość społeczna jednostki. Ta ostatnia jest pochodną przynależności człowieka do różnych grup i kategorii społecznych. Ma ona wymiar subiektywny (poczucie tożsamości) i obiektywny (zaklasyfikowanie jednostki przez innych).
Socjolog Charles H. Cooley jako pierwszy zwrócił uwagę, że jednostka kształtuje swój osąd o sobie na podstawie tego za kogo uważają ją inni ludzie. Proces ten nazywany jest „zwierciadłem osobowości” i składa się z trzech etapów:
- Wyobrażenie jednostki odnośnie tego jak prezentuje się ona innym.
- Wyobrażenie tego co inni o niej myślą.
- Reakcja jednostki w związku z poznaniem opinii jaką inni mają o niej. Reakcją może być duma, wstyd itp.
Tożsamość osobista i tożsamość społeczna jednostki jest silnie powiązana z odgrywanymi przez nią rolami społecznymi. Można powiedzieć, że role tym bardziej wpływają na tożsamość jednostki im mocniej się z nimi identyfikuje. Ponadto każda rola ma inną wagę i w różnym stopniu wpływa na tożsamość człowieka. Jednak jedna z ról jest rolą kluczową: „wśród różnych ról człowieka jedna z nich bywa rolą kluczową, wyznaczającą, jak jest on postrzegany, a tym samym – jego tożsamość. W nowoczesnych społeczeństwach przemysłowych taką kluczową rolą była zazwyczaj rola zawodowa i ona najczęściej decydowała o jego obrazie samego siebie” (Szacka 2008: 155-156).
BIBLIOGRAFIA
- Giddens, A. 2004. Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Szacka, Barbara. 2008. Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
- Sztompka, Piotr. 2004. Socjologia. Kraków: Wydawnictwo Znak.
