Wybór prezesa Akademii tylko na jedną 6-letnią kadencję, likwidacja 5 wydziałów i powołanie w ich miejsce 3 sekcji, utworzenie nowych organów, np. Senatu – to tylko niektóre z istotnych zmian zaproponowanych w projekcie reformy PAN. Przygotowało go troje członków Akademii.
Jak deklarują autorzy projektu: prof. Maciej Żylicz, prof. Elżbieta Witkowska-Zaremba oraz prof. Jacek Kuźnicki, ich koncepcja „zakłada całościową modernizację Akademii, co może doprowadzić do znaczącego podniesienia jakości badań naukowych w Polsce”.
To już trzeci projekt reformy Polskiej Akademii Nauk (PAN) przedstawiony w tym roku.
W styczniu zmiany strukturalne w ramach PAN zaproponował prezes Akademii prof. Jerzy Duszyński. Przedstawił wówczas pomysł stworzenia Uniwersytetu PAN (UPAN) na bazie około 50 najsprawniej funkcjonujących instytutów PAN.
W odpowiedzi na działania prezesa alternatywny pomysł na reformę PAN zgłosili dyrektorzy kilkunastu instytutów Akademii. Od sierpnia w PAN działa zespół pod kierunkiem prof. Marka Jeżabka, który zajmuje się przygotowaniem założeń reformy. Koncepcja ma być gotowa do końca roku.
Najnowszy projekt, który został udostępniony w październiku na stronie https://www.panbeta.pl zawiera propozycje bardziej radykalnych zmian – nie dotyczy jedynie kwestii związanych z kształceniem czy też współpracy z uczelniami.
Jak poinformował PAP prof. Kuźnicki, projekt był konsultowany z 10 członkami PAN i 5 innymi profesorami, których uwagi w dużej części zostały w dokumencie uwzględnione.
Jego autorzy zastrzegają jednak, że propozycja jest jedynie punktem wyjścia do debaty na temat modernizacji PAN. Dlatego, jak poinformował PAP prof. Jacek Kuźnicki, do końca listopada czekają na uwagi, po czym – jak deklarują – planują stworzyć ulepszoną wersję projektu, która „osiągnie status dojrzałego projektu”.
Z obecnej wersji wynika, że duże zmiany miałyby nastąpić na szczeblu centralnym Akademii – jej prezes byłby wybierany tylko na jedną 6-letnią kadencję (do tej pory 4-letnią kadencję prezes może pełnić dwukrotnie).
Autorzy projektu chcą również zlikwidować pięć wydziałów Akademii, których zadaniem jest m.in. koordynacja działań komitetów naukowych, problemowych i narodowych. W ich miejsce pojawić się mają 3 sekcje. Te mają zajmować się także wykonywaniem przeglądu realizowanych w instytutach tematów i zadań badawczych.
Nowością byłoby też powstanie Senatu. Organ ma przejąć niektóre uprawnienia prezydiów i wydziałów. Senat będzie m.in. mógł decydować o powołaniu, połączeniu czy rozwiązaniu instytutów PAN oraz ma zatwierdzać budżet PAN.
Twórcy projektu proponują również powołanie Komisji Nominującej, której zadaniem m.in. byłoby przedstawianie Senatowi demokratycznie wyłonionych kandydatów na stanowiska we władzach PAN.
Zmiany mają objąć też instytuty. „W zreformowanej Akademii powinny się znaleźć tylko instytuty z kategorią A i A+ i jednostki szczególnie ważne dla ochrony dziedzictwa narodowego” – sugerują autorzy koncepcji. Ich dyrektorów miałby wybierać Senat w drodze otwartych konkursów, a nominować – prezes Akademii. Natomiast wśród zadań nowo powołanych międzynarodowych komitetów doradczych mają się znaleźć okresowa ocena zespołów naukowych czy udział w wyborach kierowników nowych grup.
W projekcie zaproponowano też nowe powiązanie Akademii z uczelniami. W myśl przedstawionej koncepcji mają powstać wspólne szkoły doktorskie, jak również „większe struktury organizacyjne między instytutami PAN a uczelniami”.
Prof. Kuźnicki zapytany przez PAP, dlaczego w jego opinii projekt stworzenia Uniwersytetu PAN, pilotowany przez prezesa Duszyńskiego, nie jest dobrym pomysłem, stwierdził, że nie wprowadza on mechanizmów projakościowych zmian w instytutach oraz tworzy konflikt między PAN a uczelniami i stworzy dodatkowe obowiązki dla pracowników instytutów PAN.
„Sądzę, że projekt UPAN to jedynie zmiana szyldu i próba zdobycia dodatkowych funduszy dla instytutów PAN z dotacji na kształcenie” – ocenił prof. Kuźnicki.
Naukowiec nie przyłączył się również do zespołu prof. Jeżabka, gdyż zakres prac tej komisji został ograniczony do proponowania tzw. horyzontalnych form współpracy instytutów PAN z uczelniami, podczas gdy koncepcja, której współautorem jest prof. Kuźnicki zakłada całością reformę PAN.(PAP)
autor: Szymon Zdziebłowski
