Konflikt społeczny – oznacza sytuację, w której dochodzi do zderzenia się sprzecznych interesów, postaw, wartości jednostek lub grup. Zaistnieje tam gdzie istnieją dwie, nastawione do siebie wrogo strony, będzie się przejawiał przez bierny lub czynny opór (atak fizyczny lub werbalny).
Konfliktem społecznym mogą być określane wszelkie przejawy zmagań, czy walki między ludźmi, których celem jest nie tylko zdobycie środków produkcji, pozycji społecznej, władzy itp, ale także pozyskanie, neutralizacja, a nawet eliminacja przeciwnika (por. Sztumski, Wódz 1984: 9).
Konflikt jest zjawiskiem powszechnym. Występują różne rodzaje konfliktów, różniące się m.in. czasem trwania, zasięgiem, rolą podmiotów, dynamiką, siłą. Można mówić o konflikcie interesów i konflikcie wartości (Węgrzecki 2005: 25-27).
Według typologii zaproponowanej przez J. Muchę (1978: 12-15) konflikt społeczny można rozumieć na trzy sposoby: (1) jako niezgodność interesów/celów tkwiącą w strukturze systemu, istniającą obiektywnie, (2) behawioralnie – jako walkę i współzawodnictwo, (3) psychologicznie – jako stan wrogości.
Zdaniem E. Wnuka-Lipińskiego „konflikt jest zjawiskiem społecznym, w którym uczestniczyć musi przynajmniej dwóch aktorów społecznych. Jeśli są to aktorzy indywidualni, mamy do czynienia z konfliktem międzyludzkim, jeśli zaś są to aktorzy zbiorowi, mamy do czynienia z konfliktem grup społecznych. Konflikt jest więc pewną klasą relacji społecznych, która wiąże aktorów zmierzających do niejednakowych lub nawet wykluczających się celów. Relacja ta wiąże aktorów w tym sensie, że osiągnięcie celu przez jednego aktora uszczupla lub uniemożliwia osiągnięcie konkurencyjnego celu przez innego aktora. Jest to relacja między podmiotami sprawczymi i jeśli zachodzi w życiu publicznym obok relacji kooptacji i wymiany (…) to mamy do czynienia z konfliktem społecznym” (Wnuk-Lipiński 2005: 250-251).
W. Corpi definiuje konflikt społeczny jako „interakcję pomiędzy dwoma stronami opartą przede wszystkim na wzajemnym stosowaniu wobec siebie negatywnych sankcji (kar). Aby zaistniał otwarty konflikt obydwie strony muszą uciec się do użycia wzajemnie niekorzystnych sankcji. Jeżeli jedna ze stron stawia żądania wobec drugiej i nie spotyka się z oporem, nie ma konfliktu” (Pietrzak 2000: 97).
Z kolei behawioralny charakter konfliktu jest podkreślany przez L. A. Cosera. Uznaje on za istotę międzyludzkich stosunków konfliktowych walkę, która przybiera rozmaite formy behawioralne, od biernego oporu do bezpośredniego ataku fizycznego, czy werbalnego skierowanego na przeciwnika (por. tamże: 97-109).
Do źródeł konfliktu w grupie można zaliczyć m.in.: nieprzystawalność celów, myślenie w systemie zero-jedynkowym, ograniczone zasoby, niezgodność charakterów, donoszenie, dyskryminację, molestowanie seksualne, rozdzielność pomiędzy władzą a autorytetem, brak uzgodnienia w zakresie statusu (Oyster 2002: 270).
Można mówić o istnieniu dwóch przeciwstawnych poglądów na konflikt społeczny (Sztumski, Wódz 1984: 34):
- konflikt społeczny jest zjawiskiem szkodliwym w życiu zbiorowym, niszczącym zgodne współżycie i współdziałanie ludzi, a także szanowane wartości;
- konflikt społeczny jest zjawiskiem pożytecznym w życiu zbiorowym, dynamizującym współżycie ludzi, przyczynia się do rozwoju społecznego.
BIBLIOGRAFIA
- Pietrzak, H. 2000. Agresja, konflikt, społeczeństwo. Tyczyn: College of Socio-Economics.
- Oyster, C. 2002. Grupy. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
- Sztumski, J. i J. Wódz. 1984. Z problematyki konfliktów społecznych i dezorganizacji społecznej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- Węgrzecki, A. 2005. Aksjologiczne tło konfliktów interesów. W: Konflikt interesów – konflikt wartości. Kraków: Akademia Ekonomiczna w Krakowie.
- Wnuk-Lipiński, Edmund. 2005. Socjologia życia publicznego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
