Uważa się, że pojęcie „innowacja” (z łac. innovare – odnawiać) wprowadził Joseph Schumpeter w latach 30-tych XX w. Twierdził on, że na rozwój gospodarczy ma znacznie większy wpływ innowacyjność niż kapitał. Przez innowacyjność miał na myśli wprowadzenie na rynek nowego produktu, wykorzystanie nowej metody produkcji, znalezienie nowego rynku zbytu dla istniejących już produktów, zdobycie i rozwój nowych źródeł surowców lub wykorzystanie nowego rodzaju surowców, a także wprowadzenie zmian organizacyjnych w przedsiębiorstwie.

Według definicji Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) pod pojęciem innowacji należy rozumieć „(…) wdrożenie nowego lub istotnie ulepszonego produktu (wyrobu, usługi) lub procesu, nowej metody organizacyjnej lub nowej metody marketingowej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub w stosunkach z otoczeniem. Nowy lub istotnie ulepszony produkt zostaje wdrożony, gdy jest wprowadzony na rynek. Nowe procesy, metody organizacyjne lub metody marketingowe zostają wdrożone, kiedy rozpoczyna się ich faktyczne wykorzystywanie w działalności przedsiębiorstwa” (Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009-2011 2012: 13).

Produkty, procesy, metody organizacyjne i marketingowe nie muszą być jednak nowością dla rynku na którym działa przedsiębiorstwo, ale muszą być nowością przynajmniej dla samego przedsiębiorstwa. Nie ma jednak konieczności, aby były opracowane przez samą firmę, mogą być opracowane przez inne przedsiębiorstwa bądź jednostki o innym charakterze, np. instytut naukowo-badawczy, ośrodek badawczo-rozwojowy, szkołę wyższą.

Innowacja nie jest tożsama z terminem „wynalazek”. Oznacza to, że innowacją nie jest samo odkrycie czegoś nowego, czy też prowadzenie badań nad nowym rozwiązaniem. Wynalazek tworzy jedynie potencjalną możliwość pojawienia się innowacji, przekształca się w nią w momencie zidentyfikowania możliwości jego wdrożenia na rynku. Innowacja, inaczej niż wynalazek, ma charakter relatywny, co oznacza że jeśli coś jest innowacją w Polsce to niekoniecznie jest innowacją gdzie indziej.

Na podstawie przytoczonych definicji można wyróżnić cztery rodzaje innowacji:

1. Innowacje produktowe – dotyczą towarów lub usług. Polegają na wprowadzeniu na rynek nowego produktu lub istotnym udoskonaleniu już istniejącego produktu w zakresie cech bądź zastosowań. Innowacja ta może być wynikiem zastosowania nowej wiedzy lub technologii bądź nowych zastosowań lub kombinacji istniejącej wiedzy i technologii. Efektem innowacji produktowych jest rozszerzenie asortymentu o nowe produkty i usługi, umożliwiając wejście firmy na nowe rynki.

   Nowy produkt powinien wiązać się z nowymi technologiami, wykorzystaniem nowej wiedzy lub wykorzystywać dotychczasową technologię w nowych zastosowaniach. Z kolei udoskonalenie produktu oznacza znaczące ulepszenie parametrów technicznych, komponentów, materiałów, wbudowanego oprogramowania, łatwości obsługi lub innych cech funkcjonalnych. Innowacje produktowe w zakresie usług polegają na wprowadzeniu znaczących udoskonaleń w sposobie świadczenia usług, na dodaniu nowych funkcji lub cech do istniejących usług lub na wprowadzeniu całkowicie nowych usług.

2. Innowacje procesowe (technologiczne) – polegają na wdrażaniu nowych lub wprowadzaniu istotnych ulepszeń w stosowanych przez organizację metodach wytwarzania, dystrybucji i wspieranie działalności w zakresie wyrobów lub usług. Pozwalają usprawnić i zwiększyć efektywność produkcji, obniżając jednocześnie jej koszty, poprawiając warunki pracy czy wpływ na środowisko.

   Metody wytwarzania oznaczają techniki, urządzenia i oprogramowanie wykorzystywane do wytwarzania wyrobów lub usług. Z kolei metody dostawy (dystrybucja) dotyczą logistyki przedsiębiorstwa, obejmują urządzenia, oprogramowanie i techniki wykorzystywane do nabywania środków produkcji, alokowania zasobów w ramach przedsiębiorstwa lub dostarczania produktów końcowych.

   Do innowacji procesowych zaliczane się nowe lub znacząco ulepszone metody tworzenia i świadczenia usług. Polegają one na znaczących zmianach w zakresie sprzętu i oprogramowania wykorzystywanego dla działalności usługowej, a także na zmianach w zakresie procedur i technik wykorzystywanych do świadczenia usług. Innowacje procesowe obejmują również nowe lub istotnie ulepszone techniki, urządzenia i oprogramowanie w działalności pomocniczej takiej jak zaopatrzenie, księgowość, obsługa informatyczna i prace konserwacyjne.
   

3. Innowacje organizacyjne – to wdrożenie nowej metody organizacyjnej w przyjętych przez przedsiębiorstwo zasadach działania, w organizacji miejsca pracy lub relacji z otoczeniem, która nie była dotychczas stosowana w danej firmie, a ma usprawnić jej działanie.

   Nowe sposoby w zakresie przyjętych zasad działania polegają na wdrożeniu nowych metod organizowania rutynowych działań i procedur regulujących pracę przedsiębiorstwa. Są to np. zarządzanie dostawami, gruntowne przekształcenie procesów w przedsiębiorstwie (business reengineering), systemy „odchudzonej produkcji” (lean production) i systemy zarządzania jakością. Innowacje wprowadzane w organizacji miejsca pracy to wdrożenie nowych metod podziału zadań i usprawnień decyzji wśród pracowników, np. np. wprowadzenie po raz pierwszy nowego systemu odpowiedzialności pracowników, pracy zespołowej, decentralizacji, integracja lub dezintegracja wydziałów, systemy szkoleniowe itp. Z kolei stosunki z otoczeniem to inaczej relacje z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami publicznymi, np. wykorzystanie po raz pierwszy takich form, jak związki (alianse), spółki, tzw. outsourcing (przejęcie wykonywania pewnych zadań przez wyspecjalizowane firmy zewnętrzne lub podwykonawstwo itp.).

   Innowacje organizacyjne stanowią czynniki wspierający innowacje w obrębie produktów i usług, ale nie tylko. Mogą wywierać istotny wpływ na efektywność funkcjonowania przedsiębiorstwa poprzez podniesienie jakości i wydajności pracy, zintensyfikowaną wymianę informacji, podniesienie zdolności firmy do uczenia się i wykorzystywania nowej wiedzy i technologii. Wywierają korzystny wpływ na stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Nie zalicza się do innowacji organizacyjnych fuzji i przejęć.

4. Innowacje marketingowe – to zastosowanie nowej metody marketingowej, która wynika z nowej koncepcji lub strategii, istotnie różniącej się od dotychczas stosowanej przez przedsiębiorstwo. Może być ona związana z promocją produktów, zmianą wyglądu, polityką cenową, ale tylko gdy jest stosowana po raz pierwszy. Innowacja marketingowa dotyczy również twórczej modyfikacji wizerunku danego produktu lub opakowania. Będzie nią także opracowanie nowego znaku towarowego i jego zastosowanie. W szerszym znaczeniu innowacja marketingowa obejmuje kreowanie nowych potrzeb rynku. Nie zalicza się do niej zmian sezonowych, regularnych czy rutynowych. Celem innowacji marketingowych jest zaspokojenie potrzeb klientów, otwarcie na nowe rynki zbytu lub ulepszone pozycjonowanie produktu przedsiębiorstwa na rynku, aby zwiększyć sprzedaż.

   Do innowacji marketingowych zalicza się (por. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009-2011 2012: 46):

   • znaczne zmiany w projekcie, konstrukcji lub opakowaniu wyrobów lub usług (z wyłączeniem zmian funkcjonalności produktu lub jego użyteczności – gdyż te zaliczane są do innowacji produktowych);
   • nowe media lub techniki promocji produktów, np. pierwsze zastosowanie nowego medium reklamy, nowy wizerunek, wprowadzenie kart lojalnościowych itp.;
   • nowe metody w zakresie dystrybucji produktów lub kanałów sprzedaży, np. wprowadzenie po raz pierwszy systemu franchisingu lub licencji na dystrybucję produktów, sprzedaży bezpośredniej, ekskluzywnej sprzedaży detalicznej, nowe koncepcje ekspozycji produktów;
   • nowe metody kształtowania cen wyrobów i usług, np. pierwsze zastosowanie nowej metody korekty cen produktów w zależności od popytu, system upustów itp.

Bibliografia

1. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2009-2011. 2012. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
2. Innowacja, http://pi.gov.pl/PARP/data/Prezentacja_17_12_08/modul_1.pdf (19.02.2013).
3. Starczewska-Krzysztoszek, Małgorzata. 2008. Ranking najbardziej innowacyjnych firm w Polsce. Warszawa: Kamerton Innowacyjności.

MS

Redakcja strony

www.mojasocjologia.pl