Dobór próby probabilistyczny (zwany losowym) – oznacza, że każda jednostka w populacji ma jednakową szansę (prawdopodobieństwo jest jednakowe lub z góry znane) znalezienia się w próbie. W badaniach, w których chce się uzyskać reprezentatywne wyniki, stosuje się probabilistyczny dobór próby. Reprezentatywność próby zaś oznacza, że odzwierciedla ona populację (por. Nawojczyk 2002: 147; Lissowski i in. 2008: 509).
Ważny jest tutaj fakt, że to przypadek, a nie badacz określa kto znajdzie się w próbie: „wybór losowy to taki, w którym dobór jednostek do próby jest przypadkowy, przy czym istnieje możliwość określenia prawdopodobieństwa (szansy), że dana jednostka znajdzie się w próbie. Tak więc tylko przypadek (a nie osoba przeprowadzająca badanie) decyduje, która jednostka wejdzie do próby” (Wasilewska 2008: 30). Innymi słowy można powiedzieć, że metody doboru probabilistycznego w pełni determinują kto został do próby dobrany.
Wyróżnia się 4 probabilistyczne metody doboru:
- losowy,
- warstwowy,
- systematyczny,
- grupowy.
Czasami utożsamia się dobór probabilistyczny z próbą dobraną w sposób losowy. Nie jest to poprawne rozumowanie, ponieważ próba dobrana w sposób losowy zakłada równe (takie samo) prawdopodobieństwo znalezienia się poszczególnych elementów populacji w próbie, natomiast przy doborze probabilistycznym konieczne jest aby to prawdopodobieństwo było znane (określone), nie musi być takie samo.
Pisze o tym Blalock (1977: 440-441) stwierdzając, że wyróżnikiem doboru probabilistycznego „(…) jest fakt, że każdej jednostce losowania przyporządkowane jest określone prawdopodobieństwo znalezienia się w próbie. W próbie losowej natomiast każda równoliczna kombinacja jednostek losowania ma to samo prawdopodobieństwo znalezienia się w próbie. Wnioskowanie statystyczne nie wymaga równości prawdopodobieństw wylosowania dla wszystkich badanych elementów; jeśli tylko prawdopodobieństwa te są znane, można testy odpowiednio przystosować przy pomocy swego rodzaju procedury ważenia. Istotne jest jednak, by prawdopodobieństwa te były znane, gdyż tylko wówcza można zastosować właściwe wagi. Jeśli nie będą one znane, wnioskowanie statystyczne nie jest możliwe”.
Zaletą doboru probabilistycznego jest możliwość oszacowania błędu przy uogólnianiu otrzymanych wyników z próby na całą populację. Wynika to z faktu, że metody doboru probabilistycznego oparte są na rachunku prawdopodobieństwa i statystyce matematycznej (por. Lissowski i in. 2008: 509).
BIBLIOGRAFIA
- Blalock, H. M. 1977. Statystyka dla socjologów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Churchill, G. A. 2002. Badania marketingowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Lissowski, G., J. Haman i M. Jasiński. 2008. Podstawy statystyki dla socjologów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Nawojczyk, M. 2002. Przewodnik po statystyce dla socjologów. Kraków: SPSS Polska.
- Wasilewska, E. 2008. Statystyka opisowa nie tylko dla socjologów. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
