Dobór próby nieprobabilistyczny (nielosowy) – jeden z dwóch głównych (obok doboru probabilistycznego) schematów doboru próby do badania. Jak określił to Churchill (2002: 497): „próby nielosowe dobierane są w ten sposób, że w którymś momencie procesu selekcji następuje interwencja osobistej oceny. Czasami jest to osąd prowadzącego badanie, a w innych przypadkach dobór elementów populacji, które zostaną włączone do próby, pozostawia się poszczególnym pracownikom w terenie. Fakt, iż elementy nie są dobierane w sposób losowy, uniemożliwia oszacowanie błędu doboru. Bez pewnej znajomości błędu, jaki można przypisać procedurom doboru próby nie będziemy mogli wyznaczyć granic dokładności naszych szacunków”.
Metody doboru nieprobabilistycznego nie determinują zatem w pełni, kto zostanie do próby dobrany. Ankieter (osoba badająca) najczęściej w oparciu o pewne wyznaczone kryteria, dokonuje wyboru jednostek do badania i ostatecznie to właśnie on decyduje kto wejdzie do próby.
Metody nieprobabilistyczne niezmiennie łączą się albo z przyznaniem ankieterowi prawa do wybrania badanych osób lub z możliwością wyłączenia pewnych wylosowanych osób z grona badanych w oparciu o jakieś nielosowe zasady (Blalock 1977: 459).
Dobór dokonywany metodami nieprobabilistycznymi jest subiektywny, oparty na kryteriach zdroworozsądkowych: „wybór nielosowy to taki wybór, w którym dobór jednostek do próby uzależniony jest od osoby prowadzącej badanie. Jest to więc wybór subiektywny, uzależniony od wiedzy i poglądów prowadzącego badanie” (Wasilewska 2008: 30).
W przeciwieństwie do doboru probabilistycznego nie można tutaj zastosować metod wnioskowania statystycznego, co uważane jest za główną wadę doboru nieprobabilistycznego. Nie ma możliwości oceny popełnianego błędu (por. Blalock 1977: 459; Wasilewska 2008: 30). Nie oznacza to jednak, że dobieranie próby w sposób nieprobabilistyczny jest niezasadne (zob. Babbie 2007: 204-208). W pewnych sytuacjach nie ma wręcz innego wyjścia np. kiedy badana grupa osób jest trudno dostępna lub badacz nie dysponuje wystarczającymi środkami, aby przeprowadzić dobór losowy.
Niekiedy także dobór losowy może dać rezultaty zbyt ubogie (a przy tym zbyt kosztowne) i właściwe jest zastosowanie którejś z metod doboru nieprobabilistycznego, pozwalającej uzyskać pogłębioną wiedzę, np. przez wybranie osób zajmujących wysokie stanowiska, albo wybór przypadków ekstremalnych (por. Blalock 1977: 495). Pamiętać jednak należy, że uzyskanych wyników nie można wtedy uogólniać na całą populację (chyba, że nasza populacja ogranicza się właśnie do osób zajmujących wysokie stanowiska lub do przypadków ekstremalnych).
BIBLIOGRAFIA
- Babbie, E. 2007. Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Blalock, H. M. 1977. Statystyka dla socjologów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Churchill, G. A. 2002. Badania marketingowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Lissowski, G., J. Haman i M. Jasiński. 2008. Podstawy statystyki dla socjologów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Nawojczyk, M. 2002. Przewodnik po statystyce dla socjologów. Kraków: SPSS Polska.
- Wasilewska, E. 2008. Statystyka opisowa nie tylko dla socjologów. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
2 komentarze do wpisu “Dobór próby nieprobabilistyczny”