„Reinkarnacja. Z dziejów wierzeń przedchrześcijańskiej Europy”
Jerzy Tomasz Bąbel
Nakładem wydawnictwa Eneteia ukazała się pierwsza w Polsce monografia poświęcona wierze w reinkarnację wśród starożytnych mieszkańców Starego Kontynentu. Praca otwiera trzytomowy cykl zatytułowany „Z dziejów wierzeń przedchrześcijańskiej Europy” autorstwa dr. Jerzego Tomasza Bąbla – archeologa, wieloletniego pracownika Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie.
Autor wielokrotnie zaznacza, że interesuje go jedynie reinkarnacja, jako rzeczywistość psychiczna oraz idea i jej historia, a nie reinkarnacja jako zjawisko realne. Jego zdaniem, wiara w reinkarnację to nie moda ostatnich lat, wywodząca się z fascynacji wschodem i Indiami, ale dziedzictwo tysiącleci.
„Czy pod fundamentami omszałych średniowiecznych katedr nie kryją się inne, wcześniejsze, świątynie, w których niechrześcijańscy kapłani głosili wiarę w reinkarnację? Jest wiele historycznych przekazów, wiele śladów, które wymagają powtórnej analizy i interpretacji. Indie mogą leżeć dwa metry pod naszymi stopami, a my o tym nic nie wiemy” – pisze dr Bąbel.
Podkreśla, że słowo „pogaństwo” jest naznaczone do dziś pejoratywnie – dlatego stosuje ten termin na kartach książki zawsze w cudzysłowie. Zwraca uwagę, że nadeszła odpowiednia pora na twórczą refleksję nad wierzeniami przedchrześcijańskimi. Postuluje również odrzucenie dawnych stereotypów głoszących prymitywizm tych wierzeń.
Archeolog podchodzi do problemu kompleksowo. Zakłada, że od paleolitu ludzie wierzyli w reinkarnację, dlatego z czasów przedpiśmiennych analizuje m.in. sposób chowania zmarłych pod kątem swojej teorii. Aby udowodnić założenia posługuje się również analogiami etnograficznymi.
Badacz doszukuje się we wszystkich europejskich i pozaeuropejskich wierzeniach, mitologiach elementów reinkarnacji – nawet w starożytnym Egipcie. W tym przypadku stwierdza jednak, iż oficjalne stanowisko egiptologów stoi w sprzeczności z jego własnymi ustaleniami i pozostawia wybór czytelnikowi.
Naukowiec poświęca sporo miejsca na analizę myśli starożytnych myślicieli greckich i rzymskich. Przytacza też myśli kabalistów i niszowych odłamów chrześcijańskich dowodząc, że również tutaj można znaleźć elementy wiary w reinkarnację.
Książka, mimo że porusza dość kontrowersyjne zagadnienie, ma liczne przypisy, które kierują czytelnika do źródła danego poglądu. Mocną stroną publikacji jest bogata bibliografia składająca się z kilkuset pozycji polskich i zagranicznych oraz wkładka w której zamieszczono kilkadziesiąt barwnych fotografii ilustrujących temat.
Recenzentem książki jest prof. Zygmunt Krzak, który w posłowiu zauważył, że praca dr. Bąbla wyróżnia się pośród publikacji polskich archeologów tym, że nie koncentruje się na suchej analizie typologicznej wszelkich odkrywanych obiektów, w tym religijnych czy, jak zauważył, bezpłodnym pod względem poznawczym popisie erudycyjnym na temat typologicznych stosunków kulturowych czy wyodrębnianiu formalistycznych faz rozwojowych kultur archeologicznych.
„Do nauki o duchu ludzkim i kulturze wprowadzono metody, wyobrażenia i pojęcia zapożyczone z nauk ścisłych, zajmujących się światem nieożywionym. To wielkie nieporozumienie. Treść ducha ludzkiego i kultury nie poddają się bowiem metodom stosowanym przez fizykę, matematykę i podobne im nauki. () Regułą stało się badanie kultur wyłącznie na podstawie ceramiki, a skutkiem tego są dosyć zaskakujące publikacje z dziedziny archeologii garnkowej” – zaznaczył żartobliwie prof. Krzak.
Jego zdaniem, studium dr. Bąbla zasługuje na najwyższe uznanie ze względu na swój zupełnie odmienny, pionierski charakter i głęboki humanizm.
***
Dr Jerzy Tomasz Bąbel obronił rozprawę doktorską w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie w 1988 roku. W latach 1971-2000 pracował w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie oraz w 2000-2008 w Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu Świętokrzyskim, gdzie pełnił obowiązki dyrektora i zastępcy dyrektora Rezerwatu Archeologiczno-Przyrodniczego „Krzemionki Opatowskie”. Brał udział i kierował licznymi wykopaliskami archeologicznymi w kraju i za granicą m.in. w Krzemionkach. Jest dyplomowanym kustoszem. Jest autorem około dwustu prac naukowych i popularnonaukowych.
PAP – Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski
agt/ kap/
Artykuł pochodzi z portalu internetowego Nauka w Polsce (www.naukawpolsce.pap.pl).
