Badania etnograficzne
Badania etnograficzne zostały zapoczątkowane przez antropologów pod koniec XIX w., jako metoda studiowania niewielkich, odizolowanych społeczeństw. Obecnie są stosowane przez reprezentantów wielu dyscyplin nauki, m.in. socjologów, antropologów, psychologów.
Etnografia to strategia badawcza wykorzystywana przy badaniu społeczności, polegająca na użyciu różnych metod badawczych. Głównie opiera się na obserwacji uczestniczącej, ale w jej skład może jeszcze wchodzić: prowadzenie wywiadów, analiza dokumentów itp.
Jest to ujęcie holistyczne, całościowe badanej zbiorowości. Ma charakter indukcyjny, co oznacza, że na podstawie wielu opisów można wskazać ogólne wzory rządzące daną społecznością, bez odwoływania się do wcześniej przyjętej teorii.
W sensie dosłownym oznacza opis ludzi, zbiorowości ludzkiej. Zdaniem Babbiego (2007: 316) etnografia jest to badanie skupione bardziej na szczegółowym i dokładnym opisie niż na wyjaśnianiu.
Badania etnograficzne umożliwiają badanie grup i zachodzących procesów w ich naturalnym otoczeniu, co wymaga elastyczności w stosowaniu metod, a także cierpliwości. Uzyskane dane mogą być mniej systematyczne niż przy wykorzystaniu innych metod, ale otwierają perspektywę całościowego opisu (Flick 2010: 162).
W badaniach etnograficznych występuje znaczne ryzyko utożsamiania się z badacza z badaną zbiorowością. Jest on w stałym, bezpośrednim kontakcie z badanymi. Dlatego musi przykładać szczególną uwagę do tego, aby jego obserwacje i wnioski były obiektywne.
Mówiąc w skrócie, polegają na gromadzeniu informacji. Jak można przeczytać w Niezbędniku Badacza pt. Badania etnograficzne i obserwacyjne: „Metoda etnograficzna polega na gromadzeniu informacji o wytworach materialnych, stosunkach społecznych, przekonaniach i wartościach danej społeczności. W procesie zbierania danych wykorzystuje się różnorodne techniki – jest wręcz pożądane, aby podchodzić do niego z możliwie najróżniejszych perspektyw w celu uzyskania większej pewności, że rzeczy faktycznie mają się tak, jak się nam wydaje” (Angrosino 2010: 19).
Właściwy dobór próby w badaniach etnograficznych to podstawa. Według ustaleń Flicka (2010: 157) przebiega on w trzech etapach, następujących po sobie:
- Wyselekcjonowanie środowiska, czyli miejsca gdzie prawdopodobne jest zetknięcie się ze danym zjawiskiem. Jeśli jest to możliwe należy wybrać kilka miejsc, aby potem je porównać.
- Celowa selekcja przypadków – zwężenie obrazu danego miejsca do jego znaczenia z perspektywy postawionych pytań badawczych.
- Dobór próby w obrębie danego przypadku – dobór osób i zdarzeń usytuowanych w różnym wymiarze czasowym i różnych kontekstach.
Wynikiem badania etnograficznego jest raport etnograficzny. Przyjmuje on formę narracji, rozbudowanej opowieści, która daje czytelnikowi możliwość pośredniego doświadczenia badanej społeczności. Niektóre dane można przedstawiać za pomocą wykresów, tabel, schematów. „Rezultat badań etnograficznych to raport włączający informacje uzyskane za pomocą metody etnograficznej w całościowy opis kultury badanej społeczności. Taki raport przyjmował tradycyjną formę pisemnej monografii, ale może mieć również postać pokazu zdjęć, nagrania wideo, wystawy muzealnej, strony internetowej, a nawet dzieła literackiego (powieści, sztuki dramaturgicznej, opowiadania, wiersza) bądź występu artystycznego (taniec, cykl pieśni)” (Angrosino 2010: 19).
Raport etnograficzny powinien zawierać (tamże: 47):
- Wprowadzenie – najważniejszym celem wprowadzenia jest zainteresowanie czytelnika poruszanym zagadnieniem, a także uzasadnienie dlaczego prowadzone badania mają wartość analityczną.
- Opis terenu badań i wyjaśnienie jak zbierano dane – należy przybliżyć „miejsce akcji”, oddać jego atmosferę.
- Analizę – liczne szczegółowe opisy są ujmowane w spójny zbiór wzorów, dzięki czemu czytelnik może zrozumieć badaną społeczność, a także połączyć to konkretne studium z innymi raportami, dotyczącymi innych społeczności.
- Podsumowanie – prezentacja głównych wniosków z badań, wskazanie jak mogą one przyczynić się do wzbogacenia wiedzy.
Bibliografia
- Angrosino, Michael. 2010. Badania etnograficzne i obserwacyjne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Babbie, Earl. 2007. Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Flick, Uwe. 2010. Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
