Osoby z niepełnosprawnością mają w Polsce coraz lepsze warunki do zdobywania wyższego wykształcenia, ale studia wciąż nie są dla nich tak samo dostępne, jak dla osób zdrowych – wynika z badania przeprowadzonego w ramach projektu Nauka Bez Barier. Najchętniej na uczelniach osoby niepełnosprawne poprawiłyby „dostępność architektoniczną”.
Badanie jakościowe, przeprowadzone przez Fundację Neuron+, zostało przeprowadzone na 13 uczelniach różnych typów (m.in. uniwersytetach klasycznych, technicznych czy medycznych) w całym kraju. Wzięli w nim udział niepełnosprawni i pełnosprawni studenci i pracownicy naukowi.
Niepełnosprawni studenci i pracownicy z niepełnosprawnością wskazali w badaniu, że nastawienie społeczeństwa do osób niepełnosprawnych pozytywnie się zmienia. Swoje podejście zmienia również świat akademicki, który obecnie jest bardziej otwarty na potrzeby osób z niepełnosprawnością niż 20 czy nawet 10 lat temu. Podobne opinie w tej kwestii prezentują także zdrowi studenci i naukowcy.
Na pytanie, jak zmieniła się sytuacja osób z niepełnosprawnościami w ciągu ostatnich 10 lat pod kątem stosunku społeczeństwa do niepełnosprawności, ponad 80 proc. do ok. 95 proc. badanych (w zależności od grupy) odpowiedziało, że nastąpiła „zmiana na plus”.
Jak wynika z badania uczelnie stają się w coraz większym stopniu dostosowane architektonicznie dla osób niepełnosprawnych – nie tylko jeżdżących na wózkach, ale i np. niewidomych i niedowidzących (specjalne powierzchnie, taśmy, schematy na korytarzach). Ponadto coraz więcej szkół wyższych wyposaża sale wykładowe, ćwiczeniowe, biblioteki czy czytelnie w urządzenia przydatne osobom niepełnosprawnym (czytniki, pętle induktofoniczne, specjalne nagłośnienie, ekrany komputerów i rzutników z wyższym kontrastem).
Nie jest to jednak powszechnie dostępny standard. Wiele sal wykładowych i ćwiczeniowych wciąż nie jest dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością, gdyż ławki są w nich za ciasno ustawione i brakuje odpowiedniego wyposażenia technicznego. Właśnie dostępność architektoniczną wskazywało najwięcej respondentów pytanych o to, co najchętniej dla osób z niepełnosprawnością poprawiliby na swojej uczelni.
Ponad połowa studentów z niepełnosprawnością przyznała, że poruszanie się po budynkach uczelni sprawia im trudność. W ocenie 3/4 pracowników naukowych z niepełnosprawnością wszystko na ich uczelniach jest dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, a nieco ponad 1/4 przyznała, że poruszanie się po uczelni sprawia im trudność.
Jeśli chodzi o możliwość komunikowania się osób niepełnosprawnych z innymi osobami/instytucjami nieco ponad 30 proc. do nieco ponad 50 proc. oceniło, że w ciągu 10 lat „zmieniła się ona bardzo pozytywnie”. Jednak najmniej optymistycznych odpowiedzi (ponad 30 proc.) udzielili sami studenci z niepełnosprawnością. Około 10 proc. zarówno studentów jak i pracowników niepełnosprawnych oceniło, że możliwość ta zmieniła się niewiele. Zdaniem od ok. 55 proc. do blisko 80 proc. badanych bardzo pozytywnie w ciągu ostatnich 10 lat zmieniła się sytuacja osób z niepełnosprawnościami pod kątem możliwości nauki na poziomie średnim, zawodowym, wyższym, podyplomowym.
Ponad 50 proc. zarówno studentów jak i pracowników naukowych z niepełnosprawnościami oceniło pozytywnie system organizacji pracy dla osób z niepełnosprawnością na uczelni. Wskazywali na możliwość dowozów, stypendia, zorganizowanie indywidualnego toku studiów, dostępność tłumacza migowego. Niecałe 20 proc. studentów niepełnosprawnych oceniło jednak, że organizacja pracy jest zła. Wskazywali tutaj na brak zainteresowania i zamieszanie na uczelni.
Autorzy opracowania podkreślają, że w poprawianiu dostępności uczelni dla osób niepełnosprawnych „nie bez znaczenia jest także wsparcie państwa, które zwiększa nakłady na finansowanie edukacji osób z niepełnosprawnością i wypłaca im stypendia, dopłaty do czesnego, zapomogi i inne świadczenia, dzięki którym łatwiej jest podjąć decyzję o rozpoczęciu nauki. Również poza miejscem zamieszkania, gdyż część pokoi w domach studenckich jest przygotowana do przyjęcia niepełnosprawnych mieszkańców”.
Ponad 40 proc. pracowników i ponad 20 proc. studentów z niepełnosprawnościami pobiera stypendia z funduszu stypendialnego na uczelni i zna zasady przyznawania stypendiów. Wśród osób pełnosprawnych to ok. 10 proc. – zarówno studentów, jak i pracowników.
„Tak więc sytuacja niepełnosprawnych studentów i naukowców stale się poprawia, ale daleko nam jeszcze do osiągnięcia zadowalającego stanu. Za taki uznamy sytuację, gdy osoba z niepełnosprawnością będzie mogła podjąć naukę na dowolnie wybranym kierunku, gdyż teraz część z nich jest dla osób niepełnosprawnych z różnych względów niedostępna” – piszą w prasowym komunikacie autorzy badania.
Innym problemem są uprzedzenia wobec osób niepełnosprawnych ze strony innych studentów i kadry naukowo-dydaktycznej, ale te też są coraz rzadziej spotykane. Respondenci – zarówno z niepełnosprawnością jak i zdrowi – podkreślają, że ludzie nauczyli się redukować dystans wobec niepełnosprawnych i obecnie znacznie lepiej wiedzą jak budować z nimi relacje społeczne. I dlatego około 80 proc. studentów i pracowników naukowych z niepełnosprawnością nie czuje wykluczenia w środowisku akademickim. Natomiast tylko mniej niż 10 proc. z nich takie wykluczenie odczuwa.
„W ostatnich latach obserwuje się pozytywną zmianę w relacjach z osobami niepełnosprawnymi w środowisku akademickim: wzrost otwartości i budowanie relacji społecznych, szczerość w kontaktach. Sprzyja temu cyfryzacja i dostęp do portali społecznościowych. Pozytywnie należy ocenić wzrost kompetencji kadry dydaktycznej i oraz wzrost elastyczności pracowników administracji uczelni w stosunku do osób z niepełnosprawnością. Zaskakująco, wśród naszych respondentów z niepełnosprawnościami (studentów i pracowników naukowych) mniejsza grupa czuje się wykluczona, niż wśród (pełnosprawnych – PAP) studentów i pracowników uczelni. Podsumowując, pozytywnie należy ocenić wysoki poziom kultury osobistej, wiedzy i kompetencji kadry akademickiej, co w przypadku sytuacji niestandardowych i nieprzewidywalnych, ułatwia funkcjonowanie osób z niepełnosprawnością w środowisku akademickim” – prof. Janusz Kocki, jeden z autorów badania.
W Polsce nadal jednak studiuje zbyt mała liczba osób z niepełnosprawnością. Ten stan stara się zmienić kampania Nauka Bez Barier, która jest realizowana pod patronatem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Na portalu www.naukabezbarier.pl można znaleźć wyniki omawianego badania, ale również informacje przydatne kandydatom na studia, studentom i naukowcom. Docelowo będzie to także platforma służąca rozwijaniu badań naukowych i umożliwiająca kontakt biznesu studentami i naukowcami, również tymi z niepełnosprawnością.
PAP – Nauka w Polsce
ekr/ agt/
