Nawet małe dzieci – wykonujące proste zadania związane z pieniędzmi – stają się mniej hojne, mniej pomocne, ale bardziej wytrwałe i skuteczne przy pracy nad trudnymi zadaniami – wynika z serii eksperymentów międzynarodowego zespołu badaczy.
Badanie 550 polskich i amerykańskich dzieci w wieku 3-6 lat przeprowadzili naukowcy z wrocławskiego Wydziału Uniwersytetu SWPS, University Illinois w Chicago i University of Minnesota. „Nawet 6-latki mają problemy z rozpoznawaniem nominałów i wartości pieniądza. Rozumieją, że pieniądze służą do kupowania i sprzedawania, ale w zasadzie jest to ich cała wiedza ekonomiczna” – wyjaśnia współautorka badań, prof. Agata Gąsiorowska z Uniwersytetu SWPS we Wrocławiu.
W ramach badania dzieci – podzielone na grupy – najpierw wykonywały różne zadania. Jedną grupę zaangażowano w zajęcia związane z pieniędzmi, np. sortowanie monet i banknotów. Pozostałe dzieci wykonywały podobne zadania, ale niezwiązane z pieniędzmi: sortowanie guzików albo cukierków. Następnie dzieci proszono o pomoc, podzielenie się nagrodą z innymi, albo o rozwiązywanie bardzo trudnych dla nich labiryntów czy układanie puzzli.
Badanie pokazało, że dzieci, które bawiły się pieniędzmi wykazywały więcej zachowań samolubnych niż pozostali uczestnicy. „Były mniej skłonne do pomocy osobie prowadzącej badanie, zabierały dla siebie więcej nagród i mniej chętnie dzieliły się nimi z rówieśnikami. Co ciekawe, były jednocześnie bardziej wytrwałe w wykonywaniu zadań, które polegały na samodzielnej pracy. Aż 81 proc. badanych dzieci, które bawiły się pieniędzmi, wykonywało zadanie przejścia przez labirynt przez co najmniej dwie minuty. Wśród pozostałych dzieci podobną wytrwałość wykazała tylko połowa badanych” – informuje w prasowym komunikacie Uniwersytet SWPS.
Jak tłumaczy prof. Gąsiorowska, świat do tego stopnia jest „skażony” pieniędzmi, że nawet małe dzieci rozumieją zasady świata opartego na pieniądzach. „Pod wpływem pieniędzy, ludzie przełączają się z wizji świata promującego bliskie relacje do świata wymiany rynkowej, w którym +ja+ i +moje korzyści+ są w centrum” – wyjaśnia prof. Gąsiorowska.
Wyniki uzyskane wśród dzieci są bardzo podobne do wyników badań z udziałem osób dorosłych. Mówienie o pieniądzach, dotykanie ich, czy choćby oglądanie powoduje, że ludzie stają się bardziej wytrwali w realizacji zadań indywidualnych, ale mniej hojni czy pomocni. Dzieje się tak dlatego, że samodzielna praca to ważna wartość w kontekście wymiany rynkowej, blisko powiązanej z pieniędzmi, podczas gdy hojność i życzliwość typowe są dla świata bliskich relacji społecznych, który pozostaje w sprzeczności ze światem opartym na wymianie.
„Skoro nawet tak małe dzieci, które nie znają jeszcze wartości pieniędzy, reagują na nie podobnie do dorosłych, należy uznać, że pieniądze mają dwie twarze – jedną związaną bezpośrednio z ich wartością ekonomiczną, kupowaniem czy zarabianiem i drugą, związaną z ich znaczeniem społecznym czy psychologicznym. Okazuje się, że wiedza ekonomiczna nie jest potrzebna do podążania za tym znaczeniem pozaekonomicznym. Pieniądze zmieniają nasz świat, nawet jeśli nie umiemy się jeszcze dobrze nimi posługiwać” – podsumowuje badaczka.
Powinni o tym pamiętać także rodzice. „Dzieci są doskonałymi obserwatorami rzeczywistości i z pewnością to właśnie od rodziców uczą się, jak pieniądze wpływają na życie. To, jak rodzice traktują pieniądze z pewnością wpływa także na to, jak o pieniądzach będą myśleć ich dzieci” – mówi psycholog ekonomiczny i współautor badania, prof. Tomasz Zaleśkiewicz – dziekan Uniwersytetu SWPS Wrocław.
Badania przeprowadził międzynarodowy zespół naukowców w składzie: Agata Gąsiorowska – Uniwersytet SWPS we Wrocławiu; Tomasz Zaleśkiewicz – Uniwersytet SWPS we Wrocławiu; Lan Nguyen Chaplin – University of Illinois w Chicago; Sandra Wygrab – Uniwersytet SWPS we Wrocławiu; Kathleen D. Vohs – University of Minnesota.
„Do badania poszukiwaliśmy takiej grupy osób, co do której z góry bylibyśmy pewni, że z jednej strony uczestniczy w społeczeństwie i – przynajmniej w pewnym stopniu – zna zasady rządzące życiem społecznym, a z drugiej strony nie ma wiedzy ekonomicznej i nie rozumie ekonomicznej wartości pieniędzy. Z tego powodu wybraliśmy do badania dzieci” – tłumaczy prof. Gąsiorowska.
Artykuł z omówieniem wyników badań pt. „Money Cues Increase Agency and Decrease Prosociality Among Children: Early Signs of Market Mode Behaviors” będzie opublikowany w Psychological Science. Badania dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Nauki oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
