Dobór udziałowy (lub dobór kwotowy, próba kwotowa, próba udziałowa) – jeden ze schematów doboru nieprobabilistycznego.
Próba kwotowa ma zapewnić reprezentatywność w taki sposób, że proporcje/udziały elementów z próby wykazujące jakieś istotne cechy są w przybliżeniu takie same jak w populacji (por. Churchill 2002: 501).
Przykład
Badacz mający przeprowadzić w pewnym mieście wywiady, na temat oceny nowo powstałego stadionu piłkarskiego stwierdził, że zmienną różnicującą poglądy będzie płeć.
Miasto liczy 456 tys. mieszkańców (100%), z czego 220 tys. stanowią mężczyźni (48%), a 236 tys. stanowią kobiety (52%).
Dobierając próbę badacz musi zrobić to w taki sposób, aby znalazło się w niej 48% mężczyzn i 52% kobiet. Zatem jeśli próba wynosiłaby 100 osób, powinno w niej być 48 mężczyzn i 52 kobiety.
W doborze udziałowym wychodzi się od tablicy macierzowej, która zestawia cechy populacji istotne dla badania. Oblicza się procent osób z określonymi cechami, jakie powinny być przebadane. „W zależności od celów badania badaczowi może być potrzebna wiedza, jaki jest na przykład udział mężczyzn i kobiet w badanej populacji oraz jaki jest udział każdej płci w poszczególnych kategoriach wieku, poziomu wykształcenia, grupach etnicznych itp. Dla dobrania ogólnokrajowej próby kwotowej badaczowi może być potrzebna wiedza o tym, jaki procent ludności kraju stanowią na przykład ludzie o następujących cechach: mieszkańcy miast, zamieszkujący wschodni region kraju, płci męskiej, poniżej 25 lat, biali, zawodowo czynni itp., a także wszystkie możliwe kombinacje tych cech” (Babbie 2007: 206).
Następnie dla każdej komórki stworzonej tabeli należy ustalić proporcje (procentowo) i odpowiednio przenieść je na próbę, ustalającym tym samym ile elementów o określonych cechach ma się w niej znaleźć znaleźć.
Pomimo ustalenia zestawu cech, wiele zależy od pracownika terenowego przeprowadzającego badanie, tzn. może on dostać dokładne instrukcje jakie osoby ma przebadać (np. 5 kobiet będących studentkami drugiego roku socjologii, 3 mężczyzn z czwartego roku politologii i 2 mężczyzn studiujących europeistykę na drugim roku), ale ostatecznie to on podejmie decyzję kogo wybierze (może unikać przeprowadzenia wywiadu z kimś do kogo ma utrudniony dostęp).
Warto także dodać, że kwota przypadająca na pojedynczego ankietera nie musi (i nawet nie jest przyjęte) odpowiadać rozkładowi cechy w populacji generalnej. Zwykle to proporcje całej próby są takie same jak w populacji (por. Churchill 2002: 502).
BIBLIOGRAFIA
- Babbie, E. 2007. Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Churchill, G. A. 2002. Badania marketingowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
