Współcześnie dzień św. Tomasza obchodzony jest 3 lipca. Niegdyś jednak świętowano go 21 grudnia, co miało wpływ na powiedzenia związane z tym dniem, a odnoszące się do zimy.
Kim był św. Tomasz
Święty Tomasz, zwany również Didymos (bliźniak), był jednym z dwunastu apostołów. W Ewangelii według św. Jana trzy razy ukazana jest dokładniej jego postać.
Po raz pierwszy wtedy, gdy umarł Łazarz, a Jezus chciał do niego pójść, pomimo iż groziło mu ukamienowanie. Św. Tomasz był gotowy iść razem z nim na śmierć i powiedział do pozostałych uczniów: Chodźmy także i my, aby razem z Nim umrzeć (J 11,16).
Drugi raz w Wieczerniku podczas Ostatniej Wieczerzy, kiedy zadał pytanie Jezusowi: „A gdy odejdę i przygotuję wam miejsce, przyjdę powtórnie i zabiorę was do siebie, abyście i wy byli tam, gdzie Ja jestem. Znacie drogę, dokąd Ja idę”. Odezwał się do Niego Tomasz: „Panie, nie wiemy, dokąd idziesz. Jak więc możemy znać drogę?”. Odpowiedział mu Jezus: „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie. Gdybyście Mnie poznali, znalibyście i mojego Ojca. Ale teraz już Go znacie i zobaczyliście” (J 14,03-07).
Duccio di Buoninsegna (1260–1318)
Trzecia sytuacja była tą, po której zyskał przydomek niewierny. Nie chciał uwierzyć, że Jezus zmartwychwstał i gdy inni uczniowie mu o tym opowiadali, odpowiedział im: Jeżeli na rękach Jego nie zobaczę śladu gwoździ i nie włożę palca mego w miejsce gwoździ, i nie włożę ręki mojej do boku Jego, nie uwierzę (J 20,25). Natomiast, gdy po ośmiu dniach to się stało, powiedział już tylko Pan mój i Bóg mój! (J 20,28). Dał tym samym możliwość, aby padły te słowa: Uwierzyłeś dlatego, ponieważ Mnie ujrzałeś? Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli (J 20,29).
Według św. Grzegorza Wielkiego niewiara Tomasza była pożyteczniejsza dla naszej wiary niż wiara innych uczniów. To stanowisko podzielali również inni, wybitni myśliciele Kościoła, w tym św. Augustyn.
Jak głosi tradycja św. Tomasz, po tym jak otrzymał łaskę Ducha Świętego, udał się do Indii. Głosił tam ewangelię. Podobno nawrócił króla Gundafara i wielu spośród jego poddanych. Uważano tę informację za legendę, ponieważ w spisach nie figuruje taki król, ale zmieniło to się w roku 1836. Odnaleziono monety z wizerunkiem i imieniem króla Gundafara i datą jego panowania (między 20 a 60 r. n.e.). Tym samym okazało się, że działalność św. Tomasza na jego dworze może być prawdziwa (por. Ferenc 2010: 43).
Apostoł umarł śmiercią męczeńską w Kalaminie pod Madrasem. Zginął przeszyty włócznią z rozkazu króla Misdai. Dlatego przedstawia się św. Tomasza z włócznią. Symbol ten bywa odnoszony do włóczni rzymskiej, którą został przebity bok Chrystusa. Na niektórych wizerunkach św. Tomasz jest przedstawiany z węgielnicą w ręku, czyli narzędziem do wyznaczania kąta prostego. Jest to symbol umysłu ścisłego, szukającego dowodów i pewności (tamże).
Patron
Święty Tomasz jest patronem Indii, Portugalii, Zamościa, architektów, budowniczych, cieśli, geodetów, murarzy, stolarzy, małżeństw i teologów. Jest on również patronem ciężkich sytuacji życiowych, ponieważ sam przeżywał chwile zwątpienia.
Przysłowia
Od świętego Tomasza siedź przy piecu doma.
Na świętego Tomasza będą wieprze doma, bo je z żołędzi chłop do dom przypędzi.
Święty Tomasz siedzi w dole, wieprzki kole.
Powiedzenie Przyjaźń nasza do świętego Tomasza sięga roku 1578, kiedy powołano sąd szlachecki najwyższej instancji – trybunał. Dla Wielopolski zbierał się w Piotrkowie, zwanym Trybunalskim, dla Małopolski i Litwy w Lublinie. Trybunał Lubelski zbierał się 21 grudnia w dzień św. Tomasza.
Bibliografia
- Ferenc, E., Polskie tradycje świąteczne, Poznań 2010.
- Pismo Święte Nowego i Starego Testamentu, http://www.makowarsko-parafia.pl/PS.pdf (20.12.2013).
- Pomianek, Anna, Święto św. Tomasza Apostoła, http://dziennikparafialny.pl/2012/swieto-sw-tomasza-apostola/ (19.12.2013).
- Święty Tomasz Apostoł, http://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/07-03.php3 (19.12.2013).
