Ludwik Gumplowicz (1838-1909) – polski socjolog i prawnik, profesor Uniwersytetu Karola Franiciszka w Grazu. Zajmował się socjologią, teorią państwa i prawa, publicystyką. Pisał po polsku i niemiecku, jego pisma tłumaczone były na wiele języków (angielski, francuski, hiszpański, japoński, rosyjski).
Urodził się 8 lub 9 marca 1838 r. w Krakowie w bogatej rodzinie żydowskiej (jego rodzina zajmowała się handlem). Był synem Abrahama i Henryki z Inlenderów. Ożenił się z Franciszką Goldman (publicystką, propagującą poglądy feministyczne), z którą miał dwóch synów: Władysława i Maksymiliana.
Ludwik Gumplowicz uczył się w krakowskim Gimnazjum św. Anny. Później studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, kontynuował studia w Wiedniu, gdzie w 1861 r. otrzymał absolutorium. Doktoryzował się na Uniwersytecie Jagiellońskim. W styczniu 1868 r. złożył na UJ podanie o habilitację, które zostało odrzucone, prawdopodobnie ze względu na głoszone przez niego poglądy na stosunki polsko-żydowskie i krytycyzm wobec Kościoła katolickiego.
W 1875 r. rozpoczął pracę na austrackim Uniwersytecie Karola Franiciszka w Grazu, w którym rok później się habilitował, a później uzyskał tytuł profesora. Zdobyte uznanie nie zmniejszyło w nim jednak tęsknoty za Polską i goryczy związanej z tym iż nie mógł kontynuować kariery w rodzinnym mieście.
Gumplowicz dużo publikował. Jego artykuły zamieszczane były w najlepszych czasopismach socjologicznych na świecie. Osiągnął międzynarodowe wyróżnienie i sławę w dziedzinie socjologii. Był członkiem Międzynarodowego Instytutu Socjologicznego w Paryżu. Utrzymywał bliskie stosunki z przedstawicielami współczesnej socjologii światowej. Otrzymał tytuł profesora honorowego na Uniwersytecie w Grazu.
L. Gumplowicz definiował socjologię jako naukę o grupach, wchodzących we wzajemne związki. Według niego czynnikiem dynamizującym życie społeczne był konflikt i walka pomiędzy grupami społecznymi. Uważa się go za pierwszego konsekwentnego socjologistę jeszcze przed E. Durkheimem (socjologizm dążył do uwydatnienia swoistości przedmiotu socjologii).
W 1897 r. jego syn Maksymilian popełnił samobójstwo, rozpoczynając tragiczną serię wydarzeń. U żony Gumplowicza rozwinęła się choroba oczu, grożąc jej ślepotą, a u niego samego zdiagnozowano raka języka. Doprowadziło to do decyzji o samobójstwie. 19 sierpnia 1909 r. Ludwik Gumplowicz i jego żona zażyli truciznę. Pochowano ich na cmentarzu ewangelickim w Wiedniu. Na jego płycie nagrobnej napisano „socyolog”.
Źródło:
- Beylin, M. Tragiczne życie Ludwika Gumplowicza. http://wyborcza.pl/1,76842,7974441,Tragiczne_zycie_Ludwika_Gumplowicza.html (17.02.2012).
- Szacki, J. 2002. Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Wincławski, W. 2001. Słownik biograficzny socjologii polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
