Thomas Hobbes (1588-1679) był angielskim filozofem i myślicielem politycznym. Był także autorem tryptyku odpowiadającego działom jego systemu (O obywatelu, O ciele, O człowieku), Elementów prawa naturalnego i politycznego (1640) i Lewiatana (1651). Tworzył w okresie rewolucji angielskiej. W 1641 r. opuścił Anglię w obawie przed represjami, żeby do niej wrócić w roku 1651 (por. Izdebski 1996: 130-131).
Lewiatan jest jego najdojrzalszym dziełem. Lewiatan jest państwem, tzw. „sztucznym człowiekiem”, który ma służyć obronie człowieka naturalnego. Według Hobbesa, podobnie jak u Machiavellego, ważny jest człowiek rzeczywisty, nie warto koncentrować się na tym jaki on być powinien (jak to robił Arystoteles). Istotne są najbardziej pierwotne skłonności człowieka. Jest on istotą kierującą się namiętnościami, pożądliwą. Najbardziej elementarną namiętnością jest dążenie do zachowania życia i związany z nią strach przed śmiercią. Ludzie dążą do tego, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo i z tego powodu pragną coraz większej mocy. Dzięki niej mogą zdobyć przewagę, podporządkować sobie innych, ponieważ powiększyć swoją moc można tylko kosztem innych. Taki był właśnie stan natury – ludzie kierowali się tylko swoimi skłonnościami, nie respektując żadnych zasad (por. Filipowicz 2002: 197-199).
W stanie natury dominuje strach i niebezpieczeństwo śmierci. Wszyscy sobie nawzajem zagrażają. Stan natury jest stanem wojny, ponieważ wszyscy mają sprzeczne interesy. Konflikty rozstrzyga walka. Każdy ma prawo do każdej rzeczy drugiego człowieka, nawet do jego ciała. Alternatywę dla tego stanu podsuwa rozum, podając warunki (prawa natury) na których możliwe jest zawarcie pokoju. Po pierwsze przemoc jest dopuszczalna, ale tylko w wyjątkowych okolicznościach, a po drugie człowiek powinien (i wszyscy inni ludzie także) zrezygnować z prawa do wszystkich rzeczy w takiej mierze, w jakiej wymaga tego zachowanie pokoju. Zatem ludzie powinni stać się równi. Jednak sami z siebie nie są oni w stanie przestrzegać praw natury. Potrzebny jest przymus w postaci sztucznego człowieka, dysponującego potężną mocą. Należy całą moc ludzi przenieść na sztucznego człowieka, Lewiatana, czy też „boga śmiertelnego” (por. tamże: 199-200).
Państwo powstaje więc dzięki umowie. Każdy umawia się z każdym, że przekaże swoje uprawnienia suwerenowi. Raz zawartej umowy nie można zmienić, ani odwołać. Władza Lewiatana nie ma jednak charakteru nieograniczonego. Jest ograniczana przez cel jakiemu służy, ma ochraniać poddanych. Nie ma ona swoich własnych interesów, jest tylko interes poddanych (por. tamże: 201-202).
W Lewiatanie można dopatrzeć się idei nowoczesnego państwa. Silna władza jest niezbędna, lecz Lewiatan jest w zasadzie organizacją usługową wobec człowieka. Jego sens wyczerpuje się w usłudze dostarczenia bezpieczeństwa, wewnętrznego pokoju. Jeśli tych zadań nie wypełnia staje się bezużyteczny. Lewiatan jest czymś niezbędnym, nie trzeba go kochać, ani szanować. Ma on władzę nad tym co publiczne, natomiast cała pozostała sfera ludzkiego życia jest pozostawiona człowiekowi do swobodnej decyzji (por. Król 2001: 35-36).
BIBLIOGRAFIA:
- Filipowicz, Stanisław. 2002. Historia myśli polityczno-prawnej. Gdańsk: Wydawnictwo ARCHE.
- Heywood, Andrew. 2008a. Politologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Izdebski, Hubert. 1996. Historia myśli politycznej i prawnej. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
- Król, Marcin. 2001. Historia myśli politycznej. Gdańsk: Wydawnictwo ARCHE.
){kind=link}