Na skróty: Wskazówki · Układ · 1. Część adresowo-tytułowa · 2. Część merytoryczna (zestaw pytań) · 3. Część metryczkowa · Ankieta krok po kroku – proces powstawania · Przykłady

Nazwa „ankieta” pochodzi z języka francuskiego (enquete). W języku angielskim można spotkać się z dwoma określeniami: polls i surveys. Ankieta w powszechnym rozumieniu to zestaw pytań napisanych na papierze lub komputerze, do samodzielnego wypełnienia przez respondenta (osobę badaną). Zwykle składa się z dwóch części: części zasadniczej i metryczki (pytania o cechy społeczno-demograficzne).

Jest to również nazwa metody badawczej. Występują różne rodzaje ankiet, od roznoszonej przez ankietera, przez ankiety audytoryjne, do ankiet rozsyłanych drogą elektroniczną lub pocztą. Coraz większą popularnością cieszą się ankiety internetowe, na co mają wpływ stosunkowo niewielkie koszty ich przeprowadzenia.

Ankieta jest techniką badawczą standaryzowaną, wszyscy badani otrzymują jednakowy kwestionariusz, z tymi samymi pytaniami, które są zadane w taki sam sposób. Dzięki temu otrzymuje się dane, które można porównać.

Często, gdy ktoś mówi „ankieta”, ma na myśli kwestionariusz ankiety lub kwestionariusz wywiadu. Różnica pomiędzy nimi sprowadza się do występowania interakcji na linii ankieter-respondent. W sytuacji wywiadu, to ankieter czyta respondentowi pytania i zaznacza w kwestionariuszu odpowiedzi. W przypadku ankiety, respondent samodzielnie czyta pytania i zaznacza odpowiedzi. Oba kwestionariusze są dość podobne, jednak przygotowując każdy z nich, należy pamiętać kto ma go wypełnić. Od tego zależy jakie instrukcje będą umieszczone w kwestionariuszu i na ile można sobie pozwolić zadając pytania (tzn. jeśli respondent uzupełnia kwestionariusz samodzielnie, to nie ma kto mu wyjaśnić jak go wypełnić, co oznacza jakieś pytanie itp., a więc powinien być mniej skomplikowany).

Wskazówki

Wskazówki praktyczne przy konstruowaniu kwestionariusza ankiety:

• Zadbaj o elementy uwierzytelniające badanie – nie zapomnij napisać na stronie tytułowej nazwy ośrodka/firmy przeprowadzającej badanie, jej dokładnego adresu i numeru telefonu. Zaufanie jest bardzo ważne, aby otrzymać wiarygodne dane;
  

• Ankieta powinna być przygotowana starannie, przejrzyście, na papierze dobrej jakości. Odzwierciedla to stosunek badacza do badań i przekłada się na sposób podejścia respondenta do udzielanych odpowiedzi, tzn. jeśli kwestionariusz będzie przygotowany starannie i profesjonalnie, to respondent zrewanżuje się potraktowaniem go poważnie;
  

• Formułując pytania i odpowiedzi odwołuj się do własnego zdrowego rozsądku, tzn. nie zadawaj pytań drażniących lub takich, na które respondent najprawdopodobniej nie będzie znał odpowiedzi. Unikaj pytań złożonych z dwóch innych pytań i sugerujących odpowiedź;
  

• Zwróć uwagę na kolejność pytań. Jeśli najpierw zadajesz pytania, np. o przemoc w rodzinie, używając obrazowych porównań, a dopiero później zapytasz o opinię respondenta na temat obecności przemocy w rodzinie w Polsce, to prawdopodobnie będzie ona bardziej skrajna, niż byłaby na początku. Oznacza to, że poprzez swoje badanie wpłynąłeś (wpłynęłaś) na opinię respondenta, co nie jest korzystne z punktu widzenia uzyskanych wyników;
  

• Respondent wypełnia ankietę samodzielnie, a więc zadbaj o to, aby była dla niego zrozumiała. Zadawaj pytania, które respondent rozumie i potrafi udzielić na nie odpowiedzi. Nie zapomnij o opcji „trudno powiedzieć” lub/i „nie wiem”. Nawet w sytuacji wywiadu, o którym była mowa wcześniej, nie możesz liczyć, że ankieter będzie się angażował (nie jest to zresztą korzystne, ponieważ może w ten sposób wpływać na wyniki);
  

• Staraj się zadawać pytania od najprostszych i najciekawszych dla respondenta. Zaangażuje się on w badanie i z większym prawdopodobieństwem go nie przerwie;
  

• Pytania w ankiecie powinny być ze sobą logicznie powiązane. Zwykle stosuje się dwie strategie: strategię lejka lub strategie odwróconego lejka. W pierwszej wychodzi się od pytań ogólnych do bardziej szczegółowych, w drugiej natomiast od pytań o wąskim zakresie do bardziej ogólnych;
  

• Przed badaniem właściwym, przeprowadź pilotaż ankiety. Pozwoli on uniknąć wielu błędów. Będziesz wiedział(a), które pytania sprawiają respondentom kłopoty, tzn. nie potrafią udzielić odpowiedzi lub rozumieją je odmiennie, niż to było zamiarem badacza, ewentualnie rozumieją je skrajnie różnie i nie można porównać wyników.

Układ

Kwestionariusz ankiety można podzielić na trzy główne części. Są to: (1) część adresowo-tytułowa, (2) część merytoryczna i (3) część metryczkowa. Zostaną one teraz omówione bardziej szczegółowo.

1. Część adresowo-tytułowa

Do tej części zalicza się umieszczoną na pierwszej stronie: nazwę ośrodka badawczego, który prowadzi badanie (wraz z adresem i numerem telefonu), tytuł kwestionariusza (powinien być krótki), numer kwestionariusza, wprowadzenie (m.in. cel badań, zapewnienie o poufności, apel o szczerość, podziękowanie), instrukcje (dla ankietera lub dla respondenta w zależności od tego, który wypełnia kwestionariusz).

2. Część merytoryczna (zestaw pytań)

Jest to część właściwa kwestionariusza. W niej zawarte są pytania dotyczące badanego zagadnienia oraz odpowiedzi do wyboru. Najogólniej pytania można podzielić na otwarte i zamknięte. W pytaniach otwartych respondent samodzielnie i swobodnie formułuje odpowiedź, natomiast w pytaniach zamkniętych wybiera on jedną lub wiele odpowiedzi spośród zamieszczonych wariantów.

Pytania zamknięte można podzielić ze względu na format odpowiedzi na:

• Pytania dychotomiczne – należy udzielić odpowiedzi „tak” lub „nie” (warto też dodać wariant „nie wiem”).
  
  Ankieta – pytania dychotomiczne

  
  

• Pytania z wieloma wariantami odpowiedzi – respondenci mają wybrać zdanie najbardziej zbliżone do ich poglądów.
  
  Ankieta – pytania z wieloma wariantami odpowiedzi

  
  

• Pytania stosujące skale – mierzą siłę danego zjawiska w ramach pewnego continuum, hierarchizują poglądy. Najbardziej rozpowszechniona jest skala Likerta wraz z różnymi jej odmianami.
  
  Ankieta – skala Likerta

  

  Czasami można spotkać się z umieszczaniem wariantu „trudno powiedzieć” na końcu, co ma praktyczne uzasadnienie (wymuszenie zajęcia stanowiska), ale rodzi pytania o poprawność takiego rozwiązania.
  

  Ankieta – dyferencjał semantyczny

  
  

• Pytania tabelaryczne – różnią się od innych pytań zamkniętych jedynie formą zapisania ich w kwestionariuszu. Służą zorganizowaniu w całość wielu pytań, mających te same warianty odpowiedzi.
  
  Ankieta – pytania tabelaryczne

  

  
  

MS

Redakcja strony

www.mojasocjologia.pl