Jakub Gałęziowski został laureatem Nagrody im. Tadeusza Kotarbińskiego, przyznawanej przez Uniwersytet Łódzki za wybitne dzieło naukowe z zakresu nauk humanistycznych. Zwycięzca otrzyma 70 tys. zł na dalsze badania naukowe.
Nagrodę wręczono w niedzielę w Filharmonii Łódzkiej podczas gali dziewiątej edycji Nagrody im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego – pierwszego rektora Uniwersytetu Łódzkiego, wybitnego polskiego filozofa, twórcy etyki niezależnej oraz koncepcji opiekuna spolegliwego, autora m.in. „Traktatu o dobrej robocie”.
Gałęziowski, będący doktorem historii Uniwersytetu w Augsburgu i Uniwersytetu Warszawskiego, otrzymał nagrodę za książkę „Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny”, opublikowaną przez Wydawnictwo Krytyki Politycznej. Rozprawa doktorska historyka dotyczy przede wszystkim polskich dzieci urodzonych „z powodu” II wojny światowej, wojennej przemocy seksualnej, powojennych aborcji i samodzielnego macierzyństwa.
Uzasadniając werdykt prof. Tadeusz Sławek z Uniwersytetu Śląskiego zwrócił uwagę, że książka jest szczególna, bo dotyczy ludzi, którzy nie są przedstawicielami wojennego rzemiosła, lecz są uosobieniem życia, które wymaga pokoju i opiekuńczości.
„Są źródłem życia i synonimem troski o nie, bo to książka o wojennym doświadczeniu kobiet. Wręcz – jak pisze autor – pewnym wzorze kobiecego doświadczenia wojny. Wzorze, w który wpisują się także ich dzieci, dźwigające w kolejnych pokoleniach ciężar niezawinionej przez siebie wojennej rzeczywistości” – mówił podczas niedzielnej uroczystości.
Zdaniem Kapituły, Gałęziowski przełamuje pakt milczenia i chce wprowadzić temat do debaty publicznej, by traumatyczne doświadczenia matek i dzieci urodzonych z powodu wojny, będących owocem relacji okupantów z kobietami z podbitych narodów, zarówno związków dobrowolnych, jak i gwałtów, uczynić częścią pamięci zbiorowej. „A więc to książka również o konieczności wypowiadania krzywdy, przeciwko zmowie milczenia” – dodał prof. Sławek.
Laureat przyznał, że nie przypuszczał, iż temat dzieci urodzonych z powodu wojny doprowadzi go do takiego wyróżnienia i spotka na swojej drodze tylu wspaniałych ludzi uczących go wrażliwości.
„Przełamywanie milczenia ma moc uzdrawiającą i dane mi to było obserwować w historiach oraz doświadczeniach moich rozmówców. Mam wiarę, że mówienie o tym wszystkim będzie pozwalać reagować adekwatnie w stosunku do osób, które są pokrzywdzone. Tego by nam wszystkich życzył, żebyśmy umieli reagować i nie byli obojętni wobec takich sytuacji” – powiedział Gałęziowski.
Rektor Uniwersytetu Łódzkiego i przewodnicząca Kapituły prof. Elżbieta Żądzińska zaznaczyła, że przyznawana od 2015 roku nagroda służy wspieraniu, angażowaniu, integrowaniu i inspirowaniu środowiska polskich humanistów. Dodała, że tematyka nominowanych w tym roku prac jest potwierdzeniem, że w finale konkursu znajdują się książki, które pytają o najważniejsze problemy współczesności.
„Dzięki humanistycznemu spojrzeniu możemy jako społeczeństwo zrozumieć przeszłość, zrozumieć teraźniejszość, tak aby w przyszłości dokonywać najlepszych wyborów” – podkreśliła.
W tym roku na konkurs wpłynęło 61 prac naukowych z dziedziny humanistyki opublikowanych w 2022 r. Do nagrody nominowano pięć z nich.
Oprócz wyróżnionej publikacji, w gronie finalistów znalazły się dzieła: prof. Anny Róży Burzyńskiej – „Atlas anatomiczny Georga Büchnera”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; dr. Piotra Kendziorka – „Filozofia wobec Zagłady. Koncepcje teorii krytycznej Martina Heideggera i poststrukturalizmu”, Żydowski Instytut Historyczny; prof. Romana Kuźniara – „Zmierzch liberalnego porządku międzynarodowego 2011-2021”, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR oraz prof. Mateusza Wyżgi – „Chłopstwo. Historia bez krawata”, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Nagroda im. Pierwszego Rektora Uniwersytetu Łódzkiego Profesora Tadeusza Kotarbińskiego została ustanowiona w 2015 r., w ramach obchodów 70-lecia UŁ. Ideą konkursu jest „dawanie dowodu na istnienie niezwykle silnej grupy polskich naukowców zajmujących się na co dzień humanistyką we wszystkich jej odmianach”. W dotychczasowych edycjach zgłoszono dotąd ponad 540 prac ze 145 polskich ośrodków naukowych. W finałach wszystkich edycji znalazło się 45 książek.
Kapitułę Nagrody im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego tworzą wybitni polscy naukowcy, reprezentujący różne dziedziny humanistyki i jednostki badawcze.
Pierwszym laureatem nagrody został Jan Strelau za publikację z dziedziny psychologii. Przed rokiem nagrodzono Macieja Świerkockiego za książkę „Łódź Ulissesa”, a wcześniej otrzymali ją: Ewa Kołodziejczyk, Dorota Sajewska, Andrzej Friszke, Grzegorz Ziółkowski, Jerzy Zajadło, Zbigniew Szmyt.
Patron nagrody – prof. Tadeusz Kotarbiński – był pierwszym rektorem UŁ, wybitnym etykiem, filozofem i wykładowcą akademickim. W swoim dorobku zwracał uwagę na to, jak istotna w pracy wykładowcy akademickiego jest etyka i rola „opiekuna spolegliwego”, czyli człowieka wrażliwego na potrzeby innych, empatycznego, otwartego. (PAP)
autor: Bartłomiej Pawlak
bap/ pad/
