Międzynarodowe stosunki gospodarcze to interdyscyplinarna dziedzina nauki czerpiąca przede wszystkim z dorobku ekonomii, ale także innych nauk: prawa, socjologii, psychologii, geografii ekonomicznej, historii gospodarczej, finansów, zarządzania itd. (Rymarczyk 2010: 14). Międzynarodowe stosunki gospodarcze określane są jako część ekonomii, gdzie czynnik je wyróżniający stanowi fakt, że badają one tę część procesów gospodarowania, która ma wymiar międzynarodowy (Budnikowski 2006: 31).
Przedmiotem tej nauki są „(…) szeroko rozumiane międzynarodowe powiązania ekonomiczne między przedsiębiorstwami i innymi instytucjami gospodarczymi, krajami i grupami krajów oraz wymienionymi podmiotami a organizacjami międzynarodowymi. Powiązania te rodzą stosunki finansowe, wykraczające poza ramy krajowych systemów finansowych” (Jantoń-Drozdowska 2009: 11). Międzynarodowe stosunki gospodarcze obejmują teorię i politykę, „teoria zajmuje się odkrywaniem praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej, natomiast polityka ekonomiczna (zagraniczna lub międzynarodowa) określa metody i środki osiągane przez państwo lub grupę państw celów gospodarczych, związanych z wymianą międzynarodową, rynkiem i gospodarką światową oraz międzynarodowym systemem finansowym” (tamże).
Międzynarodowe stosunki gospodarcze są nauką stosunkowo młodą. Jako samodzielna dyscyplina naukowa powstała ona po drugiej wojnie światowej. Została wyodrębniona z ekonomii pod nazwą ekonomii międzynarodowej. Rozwój jej był związany ze wzrostem intensywności powiązań pomiędzy krajami po zakończeniu wojny. Nastąpił wzrost handlu światowego, wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych, wzrost światowej produkcji. Decydującą rolę odegrały tutaj korporacje międzynarodowe i postępująca globalizacja (por. Rymarczyk 2010: 13).
W Polsce ekonomia międzynarodowa pojawiła się dopiero w latach 60-tych XX wieku pod nazwą międzynarodowe stosunki gospodarcze (lub ekonomiczne). Pierwszy podręcznik z tego zakresu został wydany przez pracowników Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. Stopniowo przedmiot ten pojawiał się również w innych ośrodkach akademickich w Polsce. Dużym impulsem do rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych w Polsce była transformacja systemowa i jej następstwa (por. tamże: 13-14).
W badaniach z zakresu międzynarodowych stosunków gospodarczych stosowana jest zarówno analiza pozytywna jak i normatywna, które przeplatają się ze sobą (Budnikowski 2006: 32):
- Analiza pozytywna jest to „(…) analiza, w której badamy określone zachowanie ekonomiczne bez formułowania rekomendacji. Upraszczając, możemy powiedzieć, że z analizą pozytywną w międzynarodowych stosunkach gospodarczych mamy do czynienia wówczas, gdy próbujemy odpowiedzieć na pytanie rozpoczynające się od słów: co jest, czy jest lub jaki jest. Tak więc jeżeli np. próbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie, czy cła importowe na żelatynę wpływają na wielkość jej produkcji w kraju importera, to jest to analiza pozytywna. Nasz wysiłek poznawczy kierujemy na poznanie występujących prawidłowości i mechanizmów”.
- Analiza negatywna jest to „(…) analiza, która zawiera opinię wartościującą. Z pewnym uproszczeniem możemy powiedzieć, że z analizą normatywną w międzynarodowych stosunkach gospodarczych mamy do czynienia wówczas, gdy staramy się odpowiedzieć na pytania rozpoczynające się od słów: co powinno być. Jeżeli zatem chcemy znaleźć odpowiedź na pytanie, czy należy wprowadzić cła na żelatynę, to prowadzimy analizę normatywną. Nasz wysiłek poznawczy jest wówczas skierowany na uzasadnienie decyzji dotyczącej procesu gospodarowania”.
Zatem z pierwszym znaczeniem analizy mamy do czynienia wtedy, gdy nie formułuje się zaleceń (rekomendacji), a z drugim kiedy takie zalecenia (rekomendacje) są formułowane, a ponadto wyrażona opinia ma formę wartościującą.
Nauka o międzynarodowych stosunkach gospodarczych należy obecnie do najszybciej rozwijających się dziedzin ekonomii. Do podstawowych problemów badawczych stojących obecnie przed tą nauką należy zaliczyć: „(…) kwestie stabilności finansowej w skali globalnej, podział globalnego PKB oraz procesy integracyjne o zasięgu regionalnym (np. w Europie i Ameryce Łacińskiej) i globalnym” (Jantoń-Drozdowska 2009: 11).
Wiedza z zakresu międzynarodowych stosunków gospodarczych jest niezbędnym elementem umożliwiającym zrozumienie otoczenia ekonomicznego i efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem zarówno działającym na rynku międzynarodowym, jak i w skali lokalnej (ponieważ do zmian w gospodarce światowej muszą dostosowywać się państwa i duże firmy) (tamże: 11-12).
BIBLIOGRAFIA
- Budnikowski, Adam. 2006. Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
- Jantoń-Drozdowska, Elżbieta. 2009. Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Poznań: Ars boni et aequi.
- Rymarczyk, Jan. 2010. Wstęp. W: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. J. Rymarczyk (red.). Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
