Rola społeczna – zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste. W ten sposób pojęcie roli społecznej wiąże się z pojęciem pozycji społecznej.
Szacka (2008: 149) zauważa, że rolę społeczną określa się w odniesieniu do pozycji w dwojaki sposób: „powiada się, po pierwsze, że rola społeczna to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją. Po drugie, że jest to schemat zachowania związanego z pozycją, scenariusz pozycji, jej element dynamiczny, zachowaniowy”.
Zatem rola jest wyznacznikiem sposobu zachowania się osoby zajmującej określoną pozycję. Jest także elementem dynamicznym pozycji, przez co są to pojęcia często utożsamiane.
Ważny jest tutaj również aspekt oczekiwań wobec osoby zajmującej określoną pozycję społeczną. Rola społeczna to zachowania, które wynikają z oczekiwań formułowanych pod adresem takiej jednostki. Według definicji Lintona rola społeczna jest odtworzeniem w zachowaniach pewnych oczekiwań jej przypisanych (por. Merton 2002: 413).
W konstrukcji roli można wyróżnić trzy elementy (Szacka 2008: 149): zachowania nakazane, zachowania zakazane i margines swobody. W przypadku roli matki zachowaniami nakazanymi byłaby np. opieka nad dzieckiem i karmienie, zachowaniami zakazanymi – bicie, natomiast margines swobody to stopień okazywania uczuć.
Cechy ról społecznych:
- każda jednostka odgrywa w społeczeństwie wiele ról,
- role zakładają ideę wzajemności,
- role różnią się w zależności od społeczeństwa,
- mogą być wykonywane przez wielu ludzi,
- zmieniają się z upływem lat,
- posiadają różny stopień przymusu,
- standaryzują zachowania jednostek.
Bibliografia
- Merton, R. K. 2002. Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Szacka, Barbara. 2008. Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
- Sztompka, Piotr. 2004. Socjologia. Kraków: Wydawnictwo Znak.
