Skala porządkowa, zwana także skalą rangową, umożliwia uporządkowanie ze względu na mierzoną własność, nie ma jednak punktu zerowego i jednostki pomiaru (Lissowski i in. 2008: 35). Skala porządkowa to taka „(…) która pozwala na uszeregowanie (uporządkowanie) elementów w zależności od ich znaczenia lub rozmiarów (w przypadku rosnącym lub malejącym). W wyniku pomiaru porządkowego otrzymujemy nie tylko przypisanie jednostek do określonej kategorii, ale też ustalamy porządek (następstwo) tych kategorii” (Wasilewska 2008: 19-20).
Jest tym samym bardziej precyzyjna niż skala nominalna, gdyż nie tylko pozwala pogrupować obserwacje, ale także je uporządkować. „Skala porządkowa (rangowa) ma wszystkie cechy skali nominalnej, a dodatkowo pozwala na porządkowanie jednostek statystycznych w ramach wyróżnionych kategorii pod względem natężenia badanej cechy. Możliwe są tu zatem stwierdzenia dotyczące nie tylko równości czy różności elementów, ale również określenia typu: 'większy niż’ bądź 'mniejszy niż’. W skali tej liczby, zwane rangami, wyznaczają kolejność występowania jednostek, ale nie określają odległości między nimi. Można więc stwierdzić, że sok A jest słodszy od soku B, ale nie można określić o ile jest słodszy” (Sobczyk 2005: 14).
Zmiennymi przedstawianymi na tej skali mogą być: wykształcenie, ocena różnych produktów czy usług, wyrażanie opinii lub poglądu itp.
Poszczególnym kategoriom można przypisać liczby (np. 1, 2, 3, 4, …), a ich kolejność ma znaczenie. Jednak ciągle nie wiadomo jaka jest odległość pomiędzy nimi (można powiedzieć, że coś jest mniejsze lub większe, ale nie wiadomo o ile). „Innymi słowy, gdy przekształcimy relacje porządkowe w liczby, nie możemy na nich wykonywać działań dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia. Możemy natomiast posługiwać się relacjami 'większy niż’ i 'mniejszy niż'” (Blalock 1977: 26).
Również skala Likerta ma charakter poziomu porządkowego, ponieważ 'zdecydowana zgoda’ to więcej niż 'zgoda’ itd. Nie jest natomiast obojętne położenie opcji neutralnej, która powinna być w środku skali (Nawojczyk 2002: 43), np.
1. zdecydowanie się zgadzam
2. zgadzam się
3. trudno powiedzieć
4. nie zgadzam się
5. zdecydowanie się nie zgadzam
W przypadku poniższego zapisu (zresztą dość często stosowanego) porządek został zakłócony:
1. zdecydowanie się zgadzam
2. zgadzam się
3. nie zgadzam się
4. zdecydowanie się nie zgadzam
5. trudno powiedzieć
Przy użyciu skali porządkowej możemy podać rozkład częstości zmiennej, obliczyć dominantę i medianę.
BIBLIOGRAFIA
- Blalock, H. M. 1977. Statystyka dla socjologów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Lissowski, G., J. Haman i M. Jasiński. 2008. Podstawy statystyki dla socjologów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Nawojczyk, M. 2002. Przewodnik po statystyce dla socjologów. Kraków: SPSS Polska.
- Sobczyk, M. 2005. Statystyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Wasilewska, E. 2008. Statystyka opisowa nie tylko dla socjologów. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
