Społeczność lokalna – mówiąc najogólniej jest to wspólnota (community) połączona więzami lokalnymi (terytorialnymi). Tworzy w jednostce ramy życia zbiorowego, przejawia się w zwyczajach, normach, instytucjach. Niegdyś pełniła funkcje gospodarcze i samopomocowe.
Może być postrzegana dwojako:
- jako wspólnota, niekoniecznie związana z określonym terytorium. Wówczas jej istota wyraża się w:
- „przeżywaniu i dzieleniu tych samych symboli i wartości stanowiących źródło kulturowej tożsamości grupy;
- obiektywnych zależnościach i stosunkach, jakie wytwarzają się między ludźmi;
- respektowaniu zasad porozumienia i współdziałania” (Encyklopedia Socjologii 2002: 97-98).
- społeczność lokalna jest rozpatrywania w kontekście miejsca, czy terytorium jakie zajmuje, a które organizuje jej życie społeczne (tamże: 98).
Typologia układów lokalnych charakterystycznych dla określonego wzoru porządku makrospołecznego (por. Starosta 1995: 96-120):
- Społeczność samorządowa (społeczeństwo pluralistyczne) – wysoka dostępność pozycji elitarnych dla mas, członkowie społeczności silnie identyfikują się ze stowarzyszeniami i społecznością lokalną, wysoki poziom identyfikacji z miejscem zamieszkania. Elity wyłania się poprzez demokratyczne wybory zapewniające równość szans wszystkim biorącym w nich udział. Partycypacja, rozumiana jako uczestnictwo w istotnych sferach życia społecznego przebiega przez dobrowolne stowarzyszenia, pełniące funkcje opiniotwórcze. Partycypacja stymulowana jest przez presję wewnętrzną i aspiracje do osiągania coraz wyższych pozycji. Jest to model mediacyjny, ponieważ uczestnicy nie tylko uzgadniają udział, ale również negocjują treść ról społecznych, jakie mają odegrać.
- Społeczność zamknięta (społeczeństwo tradycyjne) – ważne są więzy krwi, rodzina, ród, status przypisany. Pozycje elitarne są niedostępne dla mas. Występuje partycypacja rytualna, czyli jest ona rezultatem zinternalizowanych przez tradycję wzorów zachowań, a nie wynika z racjonalnych i uświadamianych wyborów.
- Społeczność sieciowa (społeczeństwo masowe) – kluczowe zjawiska dla zaistnienia społeczeństwa masowego to: industrializacja, rozwój masowych środków komunikacji, formułowanie poglądów na podstawie zmiennych nastrojów niekompetentnej wielości jednostek, masy jako kategoria psychospołeczna. Niewielka jest tutaj rola terytorium jako podstawy życia społecznego. Duży wpływ mas na formowanie się elit i znaczna możliwość osiągania pozycji elitarnych. Znaczna ruchliwość wertykalna i horyzontalna, otwartość, wpływ ruchów masowych, duży zakres autonomii jednostki, która jest zostawiona sama sobie. Występuje partycypacja interwencyjna, polegająca na krótkotrwałej mobilizacji ludności do zachowań zbiorowych.
- Społeczność agencyjna (społeczeństwo totalitarne) – masy odgrywają istotną rolę w kreowaniu elit, a pozycje elitarne są wysoce niedostępne dla przeciętnego człowieka. Ludzie zrzeszają się w masowych organizacjach, przez które mobilizowani są do działania, pod kontrolą elit przywódczych. Rodzina i inne alternatywne wobec państwa grupy są eliminowane. Występuje partycypacja mobilizacyjna, formalnie dobrowolna, jednak uczestnictwo w znacznym stopniu jest konsekwencją presji, jaką makrostruktury wywierają na jednostkę. W społeczności agencyjnej życie społeczne jest organizowane i kontrolowane przez jedną organizację formalną, upowszechniającą pożądane wzory norm i zachowań. Ruchliwość przestrzenna jest ograniczona.
BIBLIOGRAFIA:
- Encyklopedia Socjologii. t.4. 2002. Warszawa: Oficyna Naukowa.
- Starosta, P. 1995. Poza metropolią. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
