Stereotyp to upraszczający i najczęściej negatywny obraz innej niż własna (obcej) zbiorowości. Stereotypy wynikają z ograniczonych możliwości poznawczych człowieka i służą porządkowaniu przez niego złożonej rzeczywistości. Pomagają także odróżnić grupę własną od grupy obcej (przyjaznej lub wrogiej).
Są określane jako stypologizowana, przejęta od innych wiedza. Do cech stereotypów można zaliczyć: upraszczający charakter, nadmierną generalizację, odporność na zmiany, najczęściej zabarwienie emocjonalne. Stereotypy są innymi słowy zapisem wiedzy ułomnej, wynikającej z ograniczonych możliwości systemu poznawczego człowieka. Jednak wiedza ta pomaga ludziom dostosować sposób postępowania w sytuacji niepewności, a więc zredukować niepewność. Dzięki stereotypom możemy ocenić konkretną osobę i ustalić sposób jej traktowania. Jednak niejednokrotnie ocena ta może być nietrafna i krzywdząca (por. Szacka 2008: 26).
Stereotypy to przekonania na temat innych grup etnicznych, które muszą być negatywne, bo wtedy wyjaśniają uprzedzenia (i ewentualną agresję) oraz w jakimś stopniu fałszywe, ponieważ są efektem nieprawidłowego przetworzenia informacji w umyśle znękanym wątpliwościami, są one oporne wobec empirii, jednolite i powszechne w danej kulturze, która jest źródłem ich treści oraz dostarcza uzasadnienia dla powszechnie podzielanych przekonań. Stereotypy wspomagają procesy wartościowania i wzmacniają poczucie odrębności wobec obcych (por. Nawrocki 2001: 227).
Białyszewski (1983: 62-63) podaje taką definicję stereotypów myślowych, są to „(…) intelektualne i emocjonalne uwarunkowane tendencje do uproszczonego postrzegania zjawisk oraz odpowiedniej ich oceny. Stereotypy społeczne stanowią obrazy myślowe odnoszące się do rzeczywistości społecznej, ale obrazy uproszczone, jednostronnie uogólnione, odporne na modyfikacje i zabarwione emocjonalnie. Stereotypy tworzą istotną barierę między tym, co ludzie sądzą o rzeczywistości społecznej a rzeczywistością jako taką. Narzucając gotowe opinie, utrudniają one lub zgoła uniemożliwiają zajęcie osobistego i krytycznego stanowiska wobec rzeczywistości, które opisują i oceniają. Akceptując stereotypy, ludzie nie są w pełni zdolni dostrzec za ich sugestywnymi obrazami złożoności rzeczywistego problemu lub zjawiska, zmian w nim zachodzących, jego wewnętrznej logiki. Inercyjny, schematyczny i często wewnętrznie sprzeczny charakter stereotypów utrudnia więc ludziom wyciągniecie logicznych wniosków z sytuacji, w jakiej się znajdują, dostosowanie się do jej zmian, czyli utrudnia wypracowanie prawidłowych, obiektywnych ocen i wniosków”.
BIBLIOGRAFIA
- Białyszewski, H., (1983) Teoretyczne problemy sprzeczności i konfliktów społecznych. Warszawa.
- Nawrocki W., (2001) Mity i stereotypy jako kulturowa legitymizacja uprzedzeń i agresji, [w:] M. Kofta, A. Jasińska – Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia, Warszawa.
- Szacka, B., (2008) Wprowadzenie do socjologii. Warszawa.
- Sztompka, P., (2004) Socjologia. Kraków.
