Niezwykle rzadki średniowieczny tatuaż religijny odkryli na cmentarzysku w sudańskim Ghazali naukowcy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego UW (CAŚ UW). To dopiero drugi przypadek tatuowania ciała znany ze średniowiecznej Nubii.
Jak informują przedstawiciele UW, w Ghazali znajduje się jeden z najlepiej zachowanych średniowiecznych kompleksów monastycznych w Sudanie. Stanowisko leży w regionie Wadi Abu Dom na pustyni Bayuda, w Prowincji Północnej, około 20 km od współczesnego miasta Karima.
W latach 2012–2018 polsko-sudańska ekspedycja archeologiczna z CAŚ UW pod kierunkiem prof. Artura Obłuskiego badała tam średniowieczny klasztor chrześcijański (datowany na VII–XIII w.) oraz cztery cmentarzyska, na których znajdowały się łącznie setki grobów.
Pochodzący z nich materiał biologiczny (kości) poddawany jest obecnie szeregom testów przez zespół dr. Roberta J. Starka z CAŚ UW. Badacze chcą w oparciu otrzymane wyniki odtworzyć pochodzenie i warunki życia pochowanych w tym regionie ludzi.
Grafika przedstawiająca tatuaż z Ghazali. Źródło: Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego UW
Jednym z najciekawszych, niedawnych odkryć w obrębie omawianego stanowiska jest tatuaż na prawej stopie jednej z osób pochowanych na cmentarzu w Ghazali. Został zidentyfikowany dzięki fotografii wielospektralnej i badaniom prowadzonym w Pracowni Bioarcheologicznej CAŚ.
„To było spore zaskoczenie, gdy nagle podczas dokumentowania kolekcji z Ghazali zobaczyłam coś, co wydało mi się tatuażem. Początkowo nie byłam przekonana, ale kiedy obrazy zostały komputerowo przetworzone, tatuaż stał się wyraźnie widoczny, co rozwiało początkowe wątpliwości” – opowiada cytowana na stronie uczelni Kari A. Guilbault, która prowadziła te badania w związku ze swoją pracą doktorską.
Tatuaż przedstawia greckie litery „alfa” i „omega” oraz chrystogram, czyli symbol łączący greckie litery „chi” i „rho” – tworzące monogram imienia Chrystusa. Symbolem Chrystusa są zresztą także wspomniane wyżej litery „alfa” i „omega”, stanowiące początek i koniec alfabetu greckiego i nawiązujące do tego, że dla chrześcijan Bóg jest początkiem i końcem.
Zdaniem autorów odkrycia zidentyfikowanie tatuażu z Ghazali pociąga za sobą liczne pytania – zarówno na temat sztuki tatuowania, jak i symboli wiary w średniowiecznej Nubii.(PAP)
Katarzyna Czechowicz
kap/ bar/
