Teoria przewagi względnej – na początku XIX wieku nastąpiło udoskonalenie klasycznej teorii handlu międzynarodowego przez sformułowanie teorii kosztów względnych (teoria kosztów komparatywnych lub porównawczych). Za jej twórcę uważa się D. Ricardo, który opisał ją w 1817 roku w pracy pt. Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania. Jednak wiele przemawia za tym, że pionierem był na tym polu R. Torrens, który w 1808 r. w swojej pracy zawarł wszystkie najważniejsze elementy teorii kosztów względnych. W każdym razie „(…) powstała tzw. klasyczna teoria wymiany międzynarodowej, której autorzy upatrywali korzyści z wymiany międzynarodowej w specjalizowaniu się poszczególnych krajów w produkcji na własne potrzeby i na eksport tych towarów, które mogą być w każdym z nich wytwarzane względnie taniej niż w innych krajach. Podkreślali, że specjalizacja i wymiana międzynarodowa umożliwiają bardziej efektywne wykorzystanie zasobów i sił produkcyjnych każdego kraju, a w konsekwencji także świata jako całości” (Misala 2000: 65).
Ogromy wkład obu autorów w teorię ekonomii polega na tym, że udowodnili, że możliwość korzystnej specjalizacji międzynarodowej jest możliwa także w przypadku istnienia różnic absolutnych, wtedy gdy jeden z krajów wytwarza wszystkie towary drożej (albo taniej) niż drugi kraj Różnice mierzyli wyłącznie nakładami pracy (tamże: 70).
Było to ważne zwłaszcza z perspektywy wymiany między krajami rozwiniętymi a krajami gospodarczo opóźnionymi, ponieważ te drugie są pozbawione przewagi w absolutnych kosztach jednostkowych. Wytworzone przez nie towary są gorsze pod względem jakości i pochłaniają więcej czasu. Tymczasem Ricardo udowodnił, że nawet tutaj wymiana jest korzystna i celowa (por. Iskra 2000: 20).
Przewaga komparatywna oznacza „(…) zdolność kraju do wytwarzania pewnych dóbr po kosztach relatywnie niższych niż innych dóbr, w stosunku do innych krajów, co gwarantuje realizację korzyści produkcyjnych i konsumpcyjnych. Przewagę komparatywną można ustalić z zestawienia przewag absolutnych dla badanych dóbr i krajów. Kraj dysponuje przewagą komparatywną wtedy, gdy jego przewaga absolutna nad drugim krajem jest największa lub gdy jego absolutna strata w stosunku do drugiego kraju jest najmniejsza. Warunkiem istnienia przewagi komparatywnej jest sytuacja, w której kraj dysponujący przewagą względną w produkcji jednego dobra wykazuje równocześnie komparatywną stratę w produkcji drugiego dobra” (Zielińska-Głębocka 2006: 65-66).
Zasada przewagi względnej (komparatywnej) jest typową zasadą prakseologiczną, która mówi o tym jak przy danych nakładach uzyskać większy efekt. „Zgodnie z tą zasadą, w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji różnych dóbr (załóżmy: dwu z nich), tenże kraj A powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B, tj. towaru, w przypadku którego jego przewaga, mierzona kosztami (także cenami), nad krajem B jest stosunkowo największa. Jednocześnie kraj B powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego podobnie mierzona jego niekorzystna sytuacja ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu” (Misala 2000: 70-71).
BIBLIOGRAFIA
- Budnikowski, Adam. 2006. Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
- Iskra, Wiesława. 2000. Klasyczne teorie w ujęciu Smitha i Ricarda. W: Międzynarodowe stosunki gospodarcze. W. Iskra (red.). Warszawa: Fundacja Innowacja.
- Misala, Józef. 2000. Korzyści z handlu międzynarodowego w świetle teorii. W: Międzynarodowe stosunku gospodarcze. A. Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska (red.). Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
- Zielińska-Głębocka, Anna. 2006. Standardowy model handlu międzynarodowego. W: T. Rynarzewski i A. Zielińska-Głębocka. Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Redakcja strony