Artykuł dotyczy wywiadu fokusowego. Składa się on z pewnych etapów, które warto poznać, a także wiedzieć jak powinien zachowywać się w jego trakcie moderator.
Wywiad fokusowy
Wywiad fokusowy, to inaczej moderowana dyskusja na jakiś konkretny temat prowadzona przez zebraną w jednym miejscu grupę ludzi. W wywiadzie fokusowym najczęściej bierze udział badacz i około 5 – 10 osób. Oczywiście badaczy może być więcej niż jeden, jednak tylko jeden z nich powinien być moderatorem dyskusji. Pozostali zaś obserwatorami.
Cały wywiad najczęściej nagrywany jest na dyktafon. Należy osoby badane powiadomić o tym fakcie. Bywa także, że jest filmowany, jednak nie sprzyja to prowadzeniu swobodnej rozmowy. Zazwyczaj badacz ma również ze sobą notes, czy zeszyt aby zapisać pewne spostrzeżenia, jakie nasuną mu się w toku dyskusji.
Dobrze jest także, gdy zapisuje informacje związane z otoczeniem wywiadu, gdzie jest prowadzony, w jakim miejscu, jak wygląda to miejsce, jak wyglądają respondenci, co robią w trakcie wywiadu. Może to jednak wykonać po przeprowadzeniu wywiadu (najlepiej tuż po nim, aby niczego nie zapomnieć) lub poprosić kolegę, który jest na miejscu w roli obserwatora.
Wywiad fokusowy składa się z pewnych etapów:
- Należy zebrać w jednym miejscu grupę osób.
- Moderator przedstawia siebie i zespół, a także pokrótce opowiada o założeniach projektu. Informuje także, że wywiad zostanie nagrany.
- Moderator zadaje wcześniej przygotowane pytanie, a raczej przedstawia pewien problem, do jakiego respondenci mają się ustosunkować. Pytań może być kilka, byle nie za wiele. Praktyka wskazuje, że nawet dwa dobrze dobrane pytania zupełnie wystarczają do przeprowadzenia 2-godzinnej dyskusji.
- W trakcie dyskusji moderator może dopytywać jeśli wydaje mu się to zasadne, a także wciągać do dyskusji osoby, które nie zabierają głosu.
- Po zakończeniu wywiadu moderator dziękuje respondentom za wzięcie udziału w badaniu.
- Następnie wykonuje się transkrypcję wywiadu.
Jeśli chodzi o rolę moderatora w wywiadzie fokusowym, wyróżnić można dwie szkoły:
- Według pierwszej moderator ma być w pełni obiektywny, nie wtrącać się do dyskusji. Jego rola sprowadza się do zadania pytania, a potem uważnego słuchania odpowiedzi, ewentualnie zażegnywania sporów i wyznaczania dyskutantów, dopytywania, kiedy rozmowa zamiera.
- Druga szkoła dopuszcza pewne zaangażowanie moderatora w dyskusję, w celach prowokacji, wyciągnięcia na światło dzienne spraw, o których dyskutanci niekoniecznie chcieliby mówić, bez tego typu bodźca.
Jednak w żadnym razie moderatorowi nie wolno zdominować dyskusji. W wywiadzie fokusowym chce on uzyskać informacje. To respondenci są ekspertami w danej dziedzinie. Nie można doprowadzić do sytuacji, gdy będą czuli się skrępowani, albo nawet zawstydzeni własną niewiedzą. Niedopuszczalne jest także kłócenie się z respondentami.
Badacz ma być uprzejmy pamiętając, że osoby badane poświęcają dla niego swój czas, opowiadając o rzeczach, o których niekoniecznie chcą rozmawiać. Musi także wykazywać się wysoką kulturą osobistą, a także pewną wrażliwością.
Nie może być znudzony – absolutnie mu tego nie wolno. Przez cały czas musi wykazywać zainteresowanie prowadzoną dyskusją. Śledzić ją i reagować. Patrzeć na mówiącego i nawet przez swoją mowę ciała (na przykład lekko przytakując) pokazywać, że słucha i zachęcać do wypowiedzi. Nie powinien zachowywać się zbyt sztywno.
Moderator nie może wchodzić w słowo dyskutantom, czy zbyt brutalnie im przerywać. Jednak powinien dbać, aby dyskusja nie zboczyła zbyt mocno z pewnych wyznaczonych torów, gdyż może się zdarzyć, że nie uzyska odpowiedzi na swoje pytania.
Powinien zadbać, aby każdy z respondentów się wypowiedział i miał świadomość, że uczestniczył w badaniu, zabrał głos i że ma to znaczenie, innymi słowy przydał się. Sprzyja to tworzeniu dobrej atmosfery w trakcie, a także po badaniu.
