Przez wieki w Będzinie Żydzi prowadzili aktywne życie. Liczne zabytki kultury materialnej są na to najlepszym dowodem. O aktywności gminy żydowskiej i jej roli w dziejach miasta świadczy też ogromna ilość wszelkiego rodzaju organizacji i stowarzyszeń. Które z nich odgrywały najważniejszą rolę w dziejach będzińskiej społeczności?
Mizrachi
Organizacja Mizrachi w Będzinie była doskonale znana. Założona w 1918 roku skupiała tych będzińskich Żydów, dla których zasady syjonistyczne i ortodoksyjne były podstawą. Jakie cele stały się tu najważniejsze? Działacze Mizrachi opowiadali się za budową państwa opartego na zasadach religijnych na terenie Palestyny. Promowali też język hebrajski, uznając go za jedyny język społeczności żydowskiej.
Organizacja Syjonistyczna w Będzinie
W 1922 roku syjoniści z Będzina utworzyli własny oddział „Organizacji Syjonistycznej”. Ta partia polityczna dążyła z jednej strony do stworzenia w Palestynie państwa żydowskiego, z drugiej – walczyła o autonomię kulturalną dla Żydów mieszkających na terenie państwa polskiego.
Inne partie polityczne
Wśród tych partii politycznych, które odgrywały ważną rolę w życiu będzińskich Żydów pojawia się też Bund. Ta partia lewicowo-socjalistyczna również opowiadała się za kulturową autonomią Żydów. Dodatkowo jednym z celów tej partii była promocja świeckiego szkolnictwa. Działała również Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza oraz Światowa Syjonistyczna Partia Pracy. Wielką rolę odgrywała też założona w 1916 roku Aguda, będąca oddziałem Centralnej Organizacji Żydów Ortodoksów.
Żydowskie kluby sportowe
W przedwojennym Będzinie Żydzi mogli cieszyć się z własnych klubów sportowych. W okresie międzywojennym dwa takie kluby odgrywały wyjątkowo ważną rolę. Założone w 1914 roku towarzystwo Ha-Koach oraz istniejące od lat 30. XX wieku towarzystwo „Ha-Poel” były klubami doskonale znanymi mieszkańcom miasta i aktywnie działającymi na ich rzecz.
Organizacje i stowarzyszenia w żydowskim Będzinie
Będzińscy Żydzi chętnie zakładali organizacje charytatywne i samopomocowe. Już w początkach XX wieku aktywną działalność rozpoczęło Towarzystwo Dobroczynności Wyznania Mojżeszowego w Będzinie, które zajmowało się m.in. tworzeniem przedszkoli oraz opieką nad starcami. W czasach I wojny światowej prężnie działało towarzyszenie Niesienia Pomocy „Ezra”, a opieką nad starcami zajmowało się Towarzystwo Udzielania Pomocy Biednym Chorym Wyznania Mojżeszowego „Linas Hacholim”.
W Będzinie działały również żydowskie związki zawodowe oraz organizacje zajmujące się promocją kultury. Żydowskie Towarzystwo Krajoznawcze, Towarzystwo Muzyczno-Literackie Haszomir oraz Stowarzyszenie Miłośników Żydowskiej Sztuki Scenicznej Muza to kolejne organizacje, dzięki którym społeczność żydowska w Będzinie mogła się prężnie rozwijać. Rozwój ten przerwał jednak początek II wojny światowej, który przyniósł kres miejscowej gminie.
Stary Rynek w Będzinie (pocz. XX w.)
/AN/
